Thread Rating:
  • 6 Vote(s) - 2.33 Average
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Yılbaşı ile Noel Aynımıdır ? - Yılbaşı'nın Tarihçesi - Noel Baba Nikalous -Noel Ağacı
#1
Oku-1 
   

Yılbaşı ile Noel Aynımıdır ? - Yılbaşı'nın Tarihçesi - Noel Baba Nikalous - Noel Ağacı

Yılbaşı


Yılbaşı, herhangi bir takvime göre içinde bulunulan yılın bitimi ve yeni yılın başlangıcı. Dünyada en yaygın kullanılan takvim olan Gregoryen takvimini kullanan ülkelerde 31 Aralık'ı 1 Ocak'a bağlayan gece yılbaşı gecesi veya yılbaşı akşamı olarak adlandırılır.

Dünyada yılbaşı

ABD'nin Austin kentinde yılbaşı kutlaması (2011-2012).

1 Ocak : Türkiye dâhil, dünyadaki çoğu ülke tarafından kullanılan Miladi takvime göre yılın ilk günü.

Hicri Takvimde yılbaşı Muharrem ayının 1'inde gerçekleşir. Hicri Takvim bir Ay takvimi olduğundan 354 güne denk gelir, dolayısıyla Miladi takvime göre yılbaşı her yıl 11 gün önce gerçekleşir. Böylece 2008 yılında Miladi yıl boyunca Hicri takvimde iki adet yılbaşı gerçekleşmiştir.

Roşaşana (İbranice yeni yıl) : Musevi yılbaşıdır. Hamursuz Bayramı'ndan 163 gün sonra kutlanır.

Doğu Ortodoks Kilisesi'nde yılbaşı 1 Ocak kutlanır. ( Hz. İsa'nın doğum günü 7 ocak ) Ancak en büyük 12 Doğu Ortodoks Kilisesinin sekizi, iki tarihin aynı güne geldiği Güncellenmiş Jülyen Takvimini benimsemiştirler (Bulgaristan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Mısır, Polonya, Romanya, Suriye, Türkiye ve Yunanistan). Gürcistan, İsrail, Rusya ve Sırbistan Ortodoks Kiliseleri ise Jülyen Takvimi kullanmaya devam ederler.

Çin yılbaşı her yıl ilk kameri ayınının yeni Ay gününde kutlanır, ki bu da kabaca ilkbahara denk gelir. Tam tarihi, Miladi takvime göre 21 Ocak ile 21 Şubat arasına düşer. Çin'de yılın en önemli bayramı konumundadır.

İran takviminde yılbaşı Norous (Nevruz) olarak anılır ve ilkbaharın başında kutlanır (20 veya 21 Mart).

Tayland, Kamboçya ve Laos'da yılbaşı 13 Nisan'dan 15 Nisan'a kadar kutlanır. Özellikle Tayland'da bu kutlama su dökerek gerçekleşir.

Yılbaşı gecesi
Pek çok kültürde yılbaşı gecesi, özel olarak hazırlanmış yiyecekler ve içecekler tüketilerek, çeşitli eğlenceler düzenlenerek geçirilir.

Noel


Noel, her yıl 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı Hıristiyan bayramı. Ayrıca Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş veya Milât Yortusu olarak da bilinir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel, Hıristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan,[1] dinî motiflerinden arınmış,[1] hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlamıştır.[1] Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik figür Noel Baba temel bir rol oynar.[1]

Noel, her yıl dünyadaki Hristiyanların çoğunluğu tarafından 25 Aralık'ta kutlanır. Kutlamalar 24 Aralık'ta Noel arifesiyle başlar ve bazı ülkelerde 26 Aralık akşamına kadar devam eder. Ermeni Kilisesi gibi bazı Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen takviminde 25 Aralık'a denk gelen 6 Ocak'ı Noel olarak kutlarlar. Hristiyanların çoğunlukta olduğu ülkelerde pratik olarak Noel tatili yılbaşı tatiliyle birleştirilir.

Bazı Ortodoks kiliselerinin Noel'i Jülyen takvimine göre kutlamasının nedeni, miladi (Gregoryen) takvimin Katolik Papa XIII. Gregory tarafından düzenlettirilmiş olmasıdır.[2] Bununla birlikte bazı Ortodoks kiliseleri miladi takvime dönüşüm yapmış ve 25 Aralık'ta kutlamaya başlamıştır
Etimoloji
Noel ve türevleri
ABD'den Noel süslemelerine bir örnek (Clifton Değirmeni, Ohio)

Noel sözcüğünün kökeni Latince Natalis (doğum) kelimesidir.[3][4] Türkçeye Fransızca Noël sözcüğünden geçmiştir.[5]

Christmas ve türevleri

Günümüzde başta İngilizce konuşan coğrafya olmak üzere bazı batılı ülkelerde Noel anlamında kullanılan Christmas ve benzeri diğer kelimeler ise Yunanca Khristos (Mesih) ve avam Latincesindeki messa (Efkaristiya ayini) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur.[6] Messa sözcüğünün kökeni ise yine Latince "missa" (yollama, gönderme) sözcüğüdür ve muhtemelen ayin sonunda cemaatin dağılmasına işaret eder.[7]

Weihnachten

Almancada Noel anlamında kullanılan Weihnachten sözcüğü "kutsal gece" anlamına gelir.[8]
Yule

Eski İngilizcede Noel anlamında kullanılan[9] Yule sözcüğü muhtemelen Nors dili kökenli jōl sözcüğünden gelir. jōl, Paganların 12 gün boyunca kutladığı kış gündönümü bayramıydı.[9] Hristiyanlık yayılınca Noel anlamında kullanılmaya başlandı.[9]

Tarihçe

Milattan Önce

Noel kutlamalarının saf dini inanca sonradan katılan bir bidat olduğu iddia edilir.[10] Bu iddialara göre Antik çağlardan beri kutlanagelen Pagan kış festivalleri ile Roma'da yayılmış Mitraizm'in kış festivalleri Yule ve Saturnalia’daki uygulamalar Noel'in kökenini teşkil etmektedir.[kaynak belirtilmeli] Roma İmparatorluğu'nda ise 25 Aralık, güneş tanrısının doğum günü olarak kabul ediliyordu. Roma halkı Hıristiyanlık'tan önce büyük oranda putperestti.

İsa'nın doğumu
Noel, Hristiyanlıkta İsa'nın doğum günü olarak kutlanılır. İsa (d. MÖ 8-2 - ö. MS 29-36), Hıristiyanlık'taki temel figürdür. Doğum ve ölüm tarihleri konusunda, tarihçiler arasında fikir birliği yoktur.

İsa, Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaletinde kendisi de bir Yahudi olan Meryem'den dünyaya gelmiştir. Hristiyanlıkta ve İslamiyet'te tanrı tarafından babasız doğduğuna inanılır. Soyu, üvey babası Yusuf'a göre tayin edilir. Buna göre soyu Davud peygambere dayanır. İslami kaynaklarda ise Meryem'in daha sonra evlendiğine dair bir ifade yoktur.

İsa'ın doğumundan Kitab-ı Mukaddes'te yalnızca Luka ve Matta İncillerinde bahsedilir. Bazı iddialara göre İsa kış mevsiminde doğmamıştır. Luka İncili'ne göre İsa’nın doğduğu zaman çobanlar çayırlarda sürülerini otlatmakta idiler.[11] Bazı kaynaklara göre Vaftizci Yahya Yahudi Fısıh (mayasız ekmek) bayramında yani 15 Nisan’da doğmuştur ve Vaftizci Yahya'dan altı ay sonra doğan İsa'nın Ekim ayı içinde doğmuş olması gerekir.[kaynak belirtilmeli]

İslam'da Zekeriya'nın eşi (Yahya'nın annesi) ve Meryem'in yaklaşık zamanlarda hamile kaldıklarına dair rivayetler vardır. İbn-i Kesir'in Kur'an tefsirinde Zekeriya'nın eşinin Meryem'in teyzesi olduğu ve hamile kaldıklarında ilk birbirleri ile konuştuklarından bahsedilir.[12] Ayrıca Kur'an'a göre Meryem, hurmaların taze olduğu bir zamanda doğum yapmıştır.[13]

Doğu Roma ve Bizans Dönemi


Hristiyanlara 300 yıl kadar süren baskıların ardından Roma İmparatoru Büyük Konstantin, M.S. 313 yılında Hristiyanlığı kabul etti ve Roma'da Hristiyanlığa ve diğer dinlerle birlikte resmen izin verdi. Zamanla Hristiyanlık Roma İmparatorluğu'nda en yaygın din haline geldi.

I. Constantinus'un diğer pagan gelenekleri gibi (kutsal pazar günü, İsis modeli Meryem Ana vb.) güneş gününü de toplumda barışı korumak ve karma bir din oluşturmak adına Hristiyanlığa adapte ettirdiği ve İsa'nın doğum günü olarak kabul ettirdiği iddia edilir.[14]

Bazı kaynaklar[hangileri?] İsa’nın doğum günü olarak 25 Aralık'ın seçilmesinin, 3. yüzyıl başlarında İsa’nın ölüm tarihinin 25 Mart olarak tahmin edilmesiyle bağlantılı olduğunu rivayet etmektedirler. Aralarında Ermeniler'in de olduğu Doğu Hristiyanları ise 6 Ocak (Epifani) tarihini üçüncü yüzyıldan itibaren Noel olarak kutlamaya başlamıştır.

Roma İmparatorluğu'nda İsa'ın doğumu anısına kutlanan bayramlarla ilgili en eski tarih olarak, 325 ve 336 tarihleri söz konusu edilmektedir. Buna göre Noel bayramı İmparator Büyük Konstantin'in saltanatının sonundan itibaren kutlanmaya başlanmıştır. Bu İznik'te yapılan Birinci Konsül (325) tarihi ile örtüşmektedir. M.S. 354 yılında Papa Liberius, 24 Aralık'ı 25 Aralık'a bağlayan geceyi İsa'nın doğum günü yıldönümü olarak ilan etmiştir.

Noel kutlamaları

Günümüzün Noel kutlamaları Hristiyan ülkelerde oldukça renkli geçer. Noel hazırlıkları aylar öncesinden başlar. Hristiyanların İsa'nın doğumunu bekledikleri döneme advent dönemi denir ve 24 penceresi olan advent takvimleri hazırlanır. Bu takvimlerde her pencerenin ardına resimler veya şekerlemeler gizlenir, her gün bir tanesi açılır. Bazı ülkelerde advent mumları yakılır.

Noelden önce okullarda İsa’nın doğumunun canlandırıldığı oyunlar sahnelenir. Bu oyunlarda İsa'nın bir ahırda dünyaya gelişi ve doğudan gelen üç müneccimin İsa'ya hediyeler getirmesi canlandırılır. Kiliselerde ve sokaklarda çocuklardan ya da yetişkinlerden oluşturulmuş korolar Noel ilahileri söylerler. İnsanlar Noel'den önceki özellikle haftasonlarında Noel partileri verirler.

Noel ağaçları süslenir, ışıklı ev, bahçe, cadde süslemeleri yapılır. Hediyeler alınır, tebrik kartları verilir ve Noel arifesinde Noel Baba'nın gelişi simgesel olarak canlandırılır.
İngiliz Noel pudingi

Birçok ülkede 25 Aralık öğleden sonrası Noel Yemeği hazırlanır ve aile fertleri masa etrafında bir araya gelirler. Noel Yemeği ülkeden ülkeye farklılık göstermekle beraber en yaygın olanı kızarmış hindi ve sosistir. Bazı ülkelerde tatlı olarak yemekten sonra sunulan kekin (Noel pudingi) üzerine brendi dökülerek tutuşturulur.

Çocuklar Noel'den uzun zaman önce Noel Baba'ya mektuplar yazarak istedikleri hediyelerin listesini yaparlar. Kent merkezlerinde ve alışveriş merkezlerinde kurulan temsili Noel Baba kulübelerinde, Noel Baba'nın kendisi ya da elfleri kılığına girmiş görevliler Noel'den önce çocukların isteklerini dinler ve mektuplarını Noel Baba'ya iletmek üzere toplarlar. Noel arifesi gecesi evlerde Noel Baba ve geyikleri için yiyecekler bırakılır. ABD'de yaygın uygulama süt ve kurabiye bırakmaktır. Türkiye'de ise likörlü şarap (şeri), meyveli tart ve havuç bırakılır.

Noel günü Noel Ağacı'nın altına bırakılmış hediyeler alınıp verilir. Küçük çocuklar için dev çorapların içine hediyeler ve şekerlemeler konur. Çocuklara bu hediyeleri Noel Baba'nın getirdiği söylenir.

Noel ağacı

Noel şenlikleri sırasında ışık ve süslerle donatılan çam ağacına Noel ağacı denir. Günümüzde Noel ağacının Pagan geleneklerinden gelen bir ritüel olduğu bilinmektedir.

Yaprak dökmeyen ağaçları ve çelenkleri ölümsüz yaşamın simgesi olarak kullanmak, eski Mısırlıların, Çinlilerin ve Yahudilerin ortak bir geleneği idi. Avrupalı putperestler arasında yaygın olan ağaca tapınma, Hristiyanlığı benimsemelerinden sonra, İskandinavyalıların şeytanı korkutup kaçırmak ve Noel zamanında kuşlar için bir ağaç hazırlamak üzere ev ve ambarlarını yılbaşında ağaçlarla donatma geleneği biçiminde sürdü. Almanya'da da kış ortasına rastlayan tatillerde evin girişine ya da içine bir Yule (yeni yıl) ağacı konuyordu.

Günümüzdeki Noel ağacının Almanya'nın batısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Orta Çağda Adem ve Havva'yı canlandıran bir oyunun ana dekoru, cennet bahçesini temsil eden ve üzerinde elmaların bulunduğu bir çam ağacıydı. Adem ve Havva yortusunda (24 Aralık) Almanlar evlerine böyle bir cennet ağacı dikerler, üzerine Komünyon'daki kutsanmış ekmeği simgeleyen ince, hamursuz ekmek parçaları asarlardı; bunların yerini daha sonra değişik biçimlerdeki çörekler aldı. Ayrıca bazı yerlerde İsa'yı simgeleyen mumlar eklendi. Noel mevsiminde ağaçla aynı odada Noel piramidi de bulunurdu. 16. yüzyılda Noel piramidi ve cennet ağacı birleşerek Noel ağacını oluşturdu.

İngiltere'ye 19. yüzyıl başlarında ulaşan Noel ağacı, Kraliçe Victoria'nın eşi Alman Prens Albert'in desteği ile bu yüzyılın ortalarında yaygınlaştı. O dönemde Noel ağaçları, dallarına kurdele ve kâğıt zincirlerle asılmış mum, şekerleme ve keklerle süsleniyordu. Göçmen Almanların Kuzey Amerika'ya 17. yüzyılda götürdükleri Noel ağacı, 19. yüzyılda moda oldu. Gelenek Avusturya, İsviçre, Polonya ve Hollanda'da da yaygındı. Japonya ve Çin'e 19. ve 20. yüzyılda Amerikalı misyonerlerin tanıttığı Noel ağaçları ince işlenmiş kağıt süslerle donatılmaya başlandı.

Noel Baba

Noel Baba, Noel gecesi çocuklara hediye bıraktığına inanılan efsanevi kişidir. Kökeni, Antalya'nın Demre (eski adı Myra) ilçesinde 4. yüzyılda yaşamış [15] bir Hristiyan azizi olan Piskopos Nikola'ya dayanır.[16]

Noel Baba, efsaneye göre Kuzey Kutbu'nda eşi ile birlikte yaşar. Elfleri ile birlikte çocuklar için oyuncaklar yapar. Çocuklar kendisine mektupla Noel için hangi hediyeyi istediklerini bildirirler. Noel Baba da ren geyiklerinin çektiği uçan kızağını hediyelerle doldurur ve evlere bacalardan girerek herkesin hediyesini dağıtır. Bu arada çocuklar tarafından kendisi ve geyikleri için bırakılan süt, kurabiye, havuç gibi yiyecek ve içecekleri tüketirler.[16]

Noel Baba günümüzde kır saçlı, uzun kır sakallı, sevimli, koca göbekli, tonton birisi olarak resmedilir. Beyaz tüyleri olan kırmızı bir cüppe giymekte aynı görüntüde bir de kukuleta takmaktadır. Evinin yeri ülkelerin geleneklerine göre değişiklik göstermektedir. Kuzey Kutbu, Finlandiya'daki Korvatunturi, İsveç'teki Dalecarlia veya Grönland bunlardan bazılarıdır. Bazı ülkelerde Noel Baba grottoları kurulur ve çocuklar Noel Baba kılığındaki oyuncuların dizlerine oturarak hediye olarak ne istediklerini söylerler.

Ekonomi ve Noel

Noel sezonu, tipik olarak birçok ülkede ekonominin canlandığı bir dönemdir. Satışlar neredeyse tüm perakende sektörlerde ciddi biçimde artar. Noel’de satış yerleri hediyelik eşya ve dekorasyon malzemelerine ağırlık verdiği gibi yeni ürünleri de müşterilerle tanıştırır. ABD'de bu sezonun adı 'Noel alışveriş mevsimi' olarak geçer ve genellikle sezonun açılışı, ABD’de her yıl kasım ayının dördüncü Perşembe günü kutlanan Şükran Gününün ertesi günü olan Cuma günü olarak kabul edilir. Birçok Amerikalı alışveriş sezonunun başladığı bu Cuma gününü tarihe ironik bir gönderme olarak Kara Cuma olarak adlandırır.

İngiltere ve Galler'de küçük işletmeleri korumak maksadıyla, 2004 Noel Ticaret Yasası kapsamında, Noel'de bütün büyük dükkânlara ticaret yasağı getirilmiştir. İskoçya da, buna benzer bir yasamayı planlamaktadır. Film stüdyoları, Noel tatil mevsiminde birçok yüksek bütçeli filmi gösterime sürer.

Noel sezonunda ekonomideki bu canlanmaya rağmen ekonomistlerin çoğu, mikroekonomik konsept kapsamında Noel’de hediye alışverişi yüzünden ekonominin verim kaybına uğradığına inanırlar. Bu kayıp, hediye veren kimsenin aldığı ürüne ödediği para ile hediye alıcısının, o madde için ödemek isteyebileceği para arasındaki farkla hesaplanır. 2001 Noel'inde, ABD'de 4 milyar dolarlık bir ekonomik verim kaybı olduğu tahmin edilmektedir. Bu analiz, hesaplamayı güçleştiren faktörlerden dolayı, bazı kaynaklarda günümüz mikroekonomik teorisinin kusurları arasında sayılır.


Noel’in dini anlamını yitirmesi ve ticarileşmesi endişeleri

Noel’in ekonomik yönünün 1800’lerden bu yana gittikçe önem kazanması dini çevrelerde Noel’in dini anlamını kaybedip ticarileşmesine yönelik kaygıları arttırmaktadır. Noel bugün nüfusunun yüzde 60'ından fazlası tanrıya inanmayan İngiltere, Fransa gibi ülkelerde bile coşkuyla kutlanmaktadır.[17] Hristiyan çevreler ise Noel'in bir alışveriş ve hediye bayramı haline gelmesinden ve çocukların Noel Baba'ya, İsa'dan daha fazla önem vermesinden endişe duymaktadırlar.
Avrupa'da halkın tanrıya inanma oranları. Kaynak : Avrupa Birliği, Haziran 2005

1822 yılında yazılan "Aziz Nicholas'tan bir ziyaret" isimli şiir geleneksel hediye alıp vermeyi ve Noel alışverişini popüler hale getirdi. Harriet Beecher Stowe, 1850 yılında yazdığı "New England'daki ilk Noel" isimli kitabında, Noel'in gerçek anlamının, alışveriş cümbüşü içinde kaybolmasından şikayet eden bir karakteri yazdı.

Noel'in ekonomi üzerine etkisi 1930’lu yıllarda dönemin ABD başkanı Franklin D. Roosevelt’in Noel alışveriş mevsimini uzatmak, satışları arttırmak ve büyük bunalım sırasında duraklayan ekonomiyi canlandırmak için Şükran Günü'nün tarihini değiştirmesiyle daha da güçlendi. Bu hareketi protesto etmek maksadıyla Hristıyanlığın dini liderleri 1931’de New York'ta toplanarak, gittikçe artan Noel’in ticarileşmesiyle ilgili tehlikelere dikkat çeken Noel vaazları verdiler.

1958’de Stan Freberg ve Daws Butler taşlama sanatının hicivlerini kullanarak radyo için "Yeşil Noel" (Green Christmas) sic isimli bir ses tiyatrosu kaydettiler. Eserin, tartışmaya yol açan doğası yüzünden, 1983'e kadar hiçbir ticari gösterimi yapılmadı. Ye$il Noel, Noel'in ticarileşmesini hicvetmekte ve 'yeşil' kelimesi Amerikan dolarının yeşil tonlarını sembolize etmektedir.

ABD'de Noel’in, gerçek kutlama maksadının dışına çıktığına dair kaygıların gün geçtikçe arttığı gözlemlenmektedir. Bu konuda New York yazarlarından Gabriel Calderon "Çocuklar, Noel Baba'yı İsa'dan daha önemli görüyor" görüşünü demiştir

Winterval

Winterval, yeni yıla yaklaşırken ve yeni yılda kutlanılan tüm kış[18] festivallerini kastetmek için kullanılan bir sözcüktür. İngilizce winter (kış) ve festival kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Winterval sözcüğü, Yılbaşı, Hristiyan Noel, Yahudi Hanuka, Neopagan Yule ve Kızılderili Kwanzaa kutlamaları gibi farklı din ve kültürlerde kutlanan tüm kış festivallerini bir bütün olarak tanımlamak için kullanılmaktadır.

1998 yılında İngiltere'nin Birmingham şehrinin belediye meclisi şehirlerindeki Ekim ve Ocak ayları arasındaki tüm kış kutlamalarını bu isimle adlandırmıştır. Bu durum Hristiyan camiiasının tepkisiyle karşılaşmış, azınlıkları incitmemek için Noel'i yoketmeye yönelik "siyaseten doğru" bir çaba olarak değerlendirilmiştir. Birmingham piskoposu Mark Santer bu durumu eleştiren bir açıklama yapmıştır. Birmingham Belediyesi bu iddiaları yalanlamış, şehirlerinde Noel ile ilgili her şeye -dini motifler, süslemeler ve Noel ilahileri dahil- izin verildiğini, hatta belediyelerine "Mutlu Noeller"[19] dövizi astıklarını belirtmiştir. Bu olay dünyada "winterval kutlamaları" tartışmalarının alevlenmesine yol açmıştır.

Türkiye'deki Kilise Mensuplarının Noel Etkinlikleri

Ermeni Apostolik Kilisesi Mensupları : Türkiye'deki en büyük Hristiyan grup olan Ermeniler Noel'i 6 Ocak tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli : Krisdos Dzınav yev haydnetsav! (Mesih doğdu ve belirdi) ve Orhnyal e Dzınuntı yev Haydnutyunı Krisdosi! (Mesih’in doğuşu ve belirişi mübarektir), veya Mutlu Noeller![20]
Rum Ortodoks Kilisesi Mensupları : Rumlar Noel'i 25 Aralık tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli : Kala Hristuyenna! (Mesih'in doğumu kutlu olsun) Καλά Χριστούγεννα veya Mutlu Noeller!.
Süryani Kilisesi Mensupları : Süryaniler Noel'i 25 Aralık tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli : Yaldo Brikho!
Katolik Kilisesi Mensupları : Levantenler Noel'i 25 Aralık tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli : Mutlu Noeller!

Türkiye Ermenilerinin Noel gelenekleri

Türkiye Ermenileri Noel'i Surp Dzınunt (Kutsal Doğuş) olarak adlandırırlar ve 6 Ocak tarihinde kutlarlar. Surp Dzınunt yortusuna hazırlık Ermeni Kilisesi’nde yedi hafta sürer ve bu hazırlık dönemine Hisnag (elli günlük dönem) adı verilir. Hisnag’in birinci, dördüncü ve yedinci haftaları kilise üyelerine vejetaryen perhiz salık verilir. Her Cumartesi günbatımında dualar ve ilahiler eşliğinde mor renkli yeni bir mum yakılır.

Noel yortusuna hazırlık dönemi içerisinde gerçekleşen yılbaşı gecesi aileler ile birlikte geçirilir. Kilisede yıl sonu şükran duasına gidilir ve akşam aile üyeleri, akraba ve dostlarla bir araya gelinir. Yoksul, kimsesiz, dul, yetim, engelli tanıdıklar da unutulmaz, ve mümkünse akşam yemeğine davet edilirler. Surp Dzınunt perhizi olduğu için, sofrada özellikle deniz ürünlerinin ve vejetaryen yemeklerin yanı sıra topik ve kuru yemiş bulundurulur. Ermeni geleneği olmasa da 1930’lardan beri sofralarda hindi yemeklerine sıkça rastlanır. Yılbaşı gecesi saat 23 : 58 sularında evdeki tüm ışıklar söndürülür ve hep birlikte Rab’bin Duası söylenerek Yeni Yıl’a girilir. Duadan hemen sonra evdeki tüm odaların ışıkları yakılır ve herkes birbirini kucaklar, yeni yıl dilekleri sunulur, çocuklar hediyelerle sevindirilir, anuşabur (bir tür aşure) yenilir. Yılbaşı'nda İstanbul Ermenileri'ne özgün gelenekler de devam ettirilir ve bereketi simgeleyen nar dükkânların eşiklerinde patlatılır ya da bürolarda masaların üzerine yerleştirilir. En az bir ayazma ziyareti de bu dönemin adetleri arasındadır.

Cırakaluyts denilen Surp Dzınunt arefesinde (5 Ocak), yedi mor mum hep bir arada yakılır. Kiliselerde gün batımına doğru başlayan ayinden sonra aileler yılbaşı gecesinde olduğu gibi toplanır. Perhiz olduğu için et yenilmez, daha çok deniz ürünleri tüketilir.

6 Ocak Noel (Surp Dzınunt) günü, saat 10-12 arası kiliselerde düzenlenen ayine katılınır. Kumkapı’daki tarihi Patriklik binasından Merkez Kilise’ye saat 10 : 00’da dini geçit düzenlenir. Öğleden sonra Patrikhane'de isteyen herkesin katıldığı bayramlaşma kabulü yapılır. Daha sonra akşam geç vakitlere kadar yakın ve uzak akrabalar ziyaret edilir, gün bayramlaşmayla geçer. Noel'in ikinci günü, 7 Ocak'ta kabir ziyaretleri yapılır, aileler ölmüşlerinin ruhlarına dua okur ve yakınlarının mezarlarını ziyaret eder.[20]
Hıristiyan olmayan toplumlarda Noel

Noel Hindistan ve Malezya gibi hristiyanların azınlıkta olduğu birçok ülkede resmi tatil olarak kabul edilmektedir.[21] Suriye gibi bazı Müslüman ülkelerin vatandaşları da İsa'nın doğumunu kutlarlar.

Türkiye'deki Müslümanlar, İsa'nın doğumunu kutlamazlar, yılbaşını kutlarlar. Bununla birlikte birçok Türk vatandaşı 31 Aralık'taki Yılbaşı gecesini, Hristiyanların Noel kutlamalarına benzer şekilde (hindi yiyerek, Yılbaşı ağacı süsleyerek, Noel Baba'lı kartlar göndererek vs.) kutlarlar. Bu kutlamaların genelde bir dini içeriği yoktur. Sadece eğlenmek amacıyla kutlanır.[22]
Noel'in etkileri

Noel, Hıristiyanlık ve batı kültürünün dünyada baskın olmasından dolayı dünya kültürünü oldukça etkilemiştir. Noel kutlamaları kış mevsimi kutlamaları arasında en ünlü kutlamalardandır. Çeşitli yerel ve bölgesel Noel gelenekleri hala devam etse de film endüstrisi, popüler edebiyat, medya ve televizyon aracılığı sayesinde Amerikan ve İngiliz motifleri dünyada en yaygın olarak kullanılan Noel motifleridir.

Yılbaşı'nın tarihçesi ve Türklerde ağaç-Güneş kültü

KÜRESEL DÜNYANIN TÜKETİM MİTLERİ FAKELORE’UN BAŞARISI : YILBAŞI MI KUTLUYORUZ NOEL Mİ?

Consumption Mites of Globalised World A success of Fakelore : Do we celebrate New Year or Noel?

Doç. Dr. Pervin ERGUN* ÖZ

Türkiye’de yılbaşı kutlamalarının tarihsel ve kültürel analizinin yapılacağı bu makalede öncelik le eski yılbaşı kutlama gelenekleri hakkında bilgi verilecektir. Yılbaşı kutlamalarının niteliği, tama mına yakını Müslüman olan Türkiye’de her yıl biraz daha artarak Hıristiyanların dini bayramı Noel’e benzemeye başlamıştır. Evlerde yanıp sönen ışıklarla, hediyelerle süslü çam ağaçlarında kilise çanla rının bulunması Türk insanını rahatsız etmez olmuştur. İki dinî bayramın ve millî bayramların içi bo şaltılırken, Türk milleti, küresel kültür propagandası karşısında savunmasız bırakılmıştır. Kilise çanı figürlü kartlar, kapı süsleri, biblolar fazlaca kanıksanmıştır. Ülkemizin en çok okunan gazetelerinde, “Noel’de çam süsleme geleneği”nin Türklerden geçtiğine dair propagandist yazılar yayınlanması; bu kişilerin tanınmış, sözüne güvenilir bilim insanları kabul edilmesi, Türk milletinin bilinçaltına pek çok yanlış bilginin servis edilmesine ve kafa karışıklığının artmasına sebep olmaktadır. Sanayileşmiş toplumların, tarih, destan ve geleneksel kültürle inşa olmuş milletler üzerinde hegemonya kurabilmek için Fox’un da belirttiği üzere, “geçmişi bastırma ve tarihi yıkmak” gayesiyle kültürel malzemeyi sos yopolitik malzeme olarak kullanmasının en somut ve en güçlü göstergelerinden olan Noel, her gün yenileri eklenen mitleriyle dünya gündemini doldurmaktadır. Noel Baba, Noel Ağacı, Noel hindisi, çanı, çamaşırları, içkisi vb. şeklinde uzayıp giden bu mitler, günümüz dünyasının küresel aktörlerinin icadı olarak insanlığa sunulmaktadır. Türkiye’de de eski Türk takvimine göre 21 Martta kutlanan dinî inanç ve ritüeller içeren yılbaşı geleneğinden 31 Aralık’ı 1 Ocak’a bağlayan gecede kutlanan yeni yıl kutlamalarına içselleştirilemeyen geleneksel değerler yerini küresel sermaye tarafından “icat edilmiş gelenek”lere bırakmıştır. Karşı konulamayan bu kültürel akış içerisinde millî kahraman ve figürleri desteklemeye ihtiyaç vardır. Anah tar Kelimeler Türkiye, fakelore, Noel, yılbaşı, tüketim kültürü ABST RACT In this article, cultural and historical analysis of New Year celebration will be made with a spe cial focus on old New Year festivity traditions in Turkey. New Year celebrations in Turkey which are becoming in an increasing way to be look like to the Christian Noel celebrations although the country almost complete Muslim population. Christmas trees with full of lightings and noel sleighs are not cau sing discomfort to Turkish People anymore. Turkish Nation was left as defenceless cultural propaganda of globalization process whereas the substance of our national and two main religious festivities are being drained and made shallow holidays. The most popular daily newspaper of our country have been publishing articles make claims that the Christmas pine decorations are originally a Turkish tradition and later it was adopted by Christmas. With the creating the perception that these writers are serious, trusted, and scientific ones drastically confuses the consciousness of Turkish people and toxicating their mind. In order to have an hegemony over the nations that were incepted with epics, history and traditions as was also mentioned by Fox, industrialised societies are using culture as a sociopolitic instrument to suppress the past and to destroy the history. In this sense; Noel celebration has been one of the most powerful and concrete evidence of this aim and dominating the global agenda. The myths such as Santa Claus, Christmas tree, noel sleigh, Christmas turkey, cloths, beverage and others were presented as the inventions of global actors of our age. The religious beliefs and rituals which are being celebrated according to the old Turkish calendar that starts in 21th of March was transformed into another one which is being celebrated during 31 December to January first. This constitutes an inven ted tradition and is not fully internalized by Turkish society. Under these unresistable flows of global cultural influence there is a strong need for national heroes and figures. Key Words Turkey, fakelore, Christmas, New Year, consumption culture * Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Halk Bilimi Bölümü, pervinergun@gazi.edu.tr Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 154 http : //www.millifolklor.com sından dolaşır; bozulan yerleri tamir ederdi (Ersoy 2008 : 26–27; Yerdelen 2001, erişim tarihi 18.03 2012). Gele neğin silik izleri kına gecelerinde bazı yörelerde bugün de yaşatılmaktadır. Kına tepsisi üzerinde dal uçlarına meyveler (elma, kayısı vs.) geçirilmiş, mumlar takılmış 7–9 budaklı yapma ağaçlar kına alayının önünde taşın maktadır. Hayat ağacını sembolize eden bu ağaçlar Tanrı kutunu düğün sahiplerine ve bulundukları mekâna taşımak amacındadır. Noel Baba Avrupa pagan geleneğinde Do ğum Baba, Kış Baba diye bilinen Noel Baba’nın bugünkü haliyle oraya çıkı şı Hristiyanlığın tarihi seyrine göre oldukça yenidir. Muharrem Soyek’in Milliyet ’te belirttiği üzere 1863 yılın da New York’un üst düzeydeki bir din yetkilisi, Noel arifesi New York Times gazetesinde yayımlanan “Noel” maka lesinde şöyle yazmıştır : “Doğum Baba deyince aklıma güler yüzlü, tombul, saçları ve sakalları bembeyaz, çocuk ların sevgilisi biri geliyor.” (http : //blog. milliyet.com.tr/muharremsoyek Eri şim tarihi : 20.12.2011) Bu tanımı değerlendiren İskan dinav asıllı sanatçı Thomas Nast, ABD’de yayımlanan Harper’s Weekly dergisine kapak resmi olarak bu günkü Noel Baba tasvirini çizmiştir : Ren geyiklerinin çektiği kızakta, ak sakallı, göbekli Noel Baba siyah be yaz yayımlanmıştır. Yanında da süs lü püslü bir çam ağacı çizmiştir. Bu çizimleri çok beğenen ve Coca Cola şirketi için reklam tasarlayan İsveç li Haddon Sundlom’un çizimleriyle 1924 yılında kırmızı beyaz elbiseleri ni giymiştir(Tirkeş 2005 : 105; İmirgi 2003 : 89; Ersoy 2007 : ). Coca Cola şir ketinin girişimiyle Amerika’nın birçok kentinde, kent meydanına süslü çam ağaçları dikilmiş; bu ağaçların dibinde Noel Baba giyimli insanlar çocuklara hediyeler vererek Coca Cola reklamı yapmaya başlamışlardır. O güne kadar soyut bir kavram olmaktan öteye gitmemiş olan Doğum Baba, Amerika’da ete kemiğe bürün müş bir şekilde ortaya çıkmıştır. Er tesi yıl karşı konulmaz bir patlamayla Noel Baba, bütün Hristiyan dünyası na yayılmıştır. Hristiyan dünyası bu sayede büyük bir boşluğu doldurmuş tur. 1939 yılında çok satış yapmak is teyen bir Chicago mağazasının reklam yazarı Robert May’in yazdığı şiir ve Denver Gillen’in çizimiyle Noel Baba Amerika’da çok beğenilmiş; 1947 yılı na kadar defalarca fotokopi yapılarak dağıtılmıştır(İmirgi 2003 : 90). Sanat çılar ve Coca Cola’nın ticari reklam dehası sayesinde anlamsız ve renksiz bir Noel (Doğum Baba) Bayramı, İs kandinav kökenli Kış Baba ile birle şince süslü çam ağaçlarıyla, ren ge yikleriyle, kırmızı elbiseli, ak sakallı tombul dede ortaya çıkmış; herkesin, özellikle de çocukların sevinç kaynağı olmuştur. Bütün dünya çocuklarına ulaşacağı; özellikle kimsesizler yur dunu”, okul ve kreşleri ziyaret edeceği gibi sosyal roller, onunla ilgili modern zamanın mitlerinin oluşturulmasına zemin hazırlamıştır. Coca Cola şirketi bu gelişmeye hiçbir hukuki itirazda bulunmamış, aksine Hristiyan dünyasına Noel Baba’yı hediye etmekten memnunluk duyduğunu belirtmiştir (http : //blog. milliyet.com.tr/muharremsoyek Eri şim tarihi : 20.12.2011). Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 http : //www.millifolklor.com 155 “İcat edilmiş gelenek” olarak da tanımlanan fakelore (sahte folklor)’un en büyük icatlarından olan Noel Baba kültüne bir de tarihî dayanak gerek miştir. Bu dayanağın Anadolu’da bu lunması “tercih edilmiştir”. Fox tara fından iddia edildiği üzere fakelore, sanayileşmiş toplumların, geçmişi bastırma ve tarihi yıkmak için kültü rel malzemenin sosyopolitik malzeme olarak kullanılmasını mümkün kıl maktadır (Fox 2007 : 35 vd.). Bu du rumda, sözde Hristiyan inancına göre Noel Baba, MS. 342 yılında Antalya FinikeKaşKale (eski adı Demre)’de doğmuştur. Aziz Nikola, Saint Nikola, Santa Claus adlarıyla bilinen bu Hris tiyan aziz, karada ve denizde herkesin yardımına koşan, ihtiyacı olanlara her türlü yardımda bulunan bir kişi ola rak tanımlanmıştır (Yücel 1996 : 30; Otacı 1984 : 2). Bu bağlamda, ev hal kına bolluk, bereket, sağlık getirecek olan Tanrı’nın, ren geyiklerinin taşıdı ğı arabasıyla karların ve ak göklerin üzerinden, ak sakallı, kırmızı kaftanlı, kemerli, çizmeli bir insan formunda gelerek ağacın bulunduğu bütün evle ri, herkes uykudayken ziyaret edeceği inancı icat edilmiştir. Eski Türk inancına göre ise insa noğlunun yardımına koşan ata ruh ları, “akboz ata binen, gaipten haber veren ak sakallı koca” olarak tipleş tirilmiştir. Türk kültür tarihinin her safhasında ak sakallı kocalarla ilgili anlatılar yaygın bir şekilde yaşamak tadır. İslami inancın etkisiyle bu tip Hızırİlyas ile bütünleşmiştir. Karada Hızır, denizde İlyas, zorda kalanların imdadına koşan bu kocalar, daha pek çok özellikleri ile Aziz Nikola’dan daha fazla fonksiyona sahiptirler. Noel Baba’nın icadına kadar dünya gene linde bu fonksiyonu belki de en fazla onlar yerine getiriyordu. Bu açıdan bakıldığında Aziz Nikola ile ilgili anla tıların kökeninde belki de Hızırİlyas kültü yatmaktadır. 1 Fakat bugün geli nen süreçte, Noel Baba’nın tanınırlığı Hızır ile İlyas’ın çok ötesine geçmiş tir. Buna Türk kültürü de dâhildir. Türk çocukları üzerinde hangisinin daha fazla tanındığına dair bir anket yapılsa vahim bir sonuç ortaya çıka cağı kesin görünmektedir. Bu durum Fox’un da belirttiği gibi, sanayileşmiş, halkbiliminin ve kültürün güçlü bir silah olduğunu keşfetmiş ABD’nin di ğer toplumların geçmişini bastırmak ve tarihini yıkmak için kültürel mal zemeyi sosyopolitik malzeme olarak kullandığını göstermesi açısından ol dukça manidardır. Başlangıçta ticari amaçlarla icat edilen ve Hristiyan dünyasına hitap eden Noel Baba 50’lerden sonra bü tün dünyada yayılmaya başlamıştır. Türkiye’ye ise 80’lerden sonra, büyük alışveriş merkezlerinin kurulması ve buralarda kendine yer bulan küresel oyuncak markalarıyla birlikte gel miştir. Yine bu yıllarda İstanbul sos yetesinin kiliselerde Noel ayinlerine katılması ve bunların medyaya yan sıyan görüntü ve haberleri ülke gene linde geniş yankı uyandırmıştır (Ersoy 2008 : 13–14). Doksanlı yıllara gelindi ğinde Noel Baba, çocuk yuvalarının ve kreşlerin yeni yıl kutlamalarının vaz geçilmez karakteri olmuştur. Bütün alışveriş merkezlerinde karşılaşıldığı üzere Noel Baba kılığına giren gençle re kısa süreli iş kapısı olması da ayrıca trajikomiktir. Hristiyan aziz tipinin Türk insa Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 156 http : //www.millifolklor.com nı tarafından kabul görmesinde yar dımseverliği, sevecenliği, çocuklara düşkünlüğü dışında ne gibi faktörler etkili olmuş olabilir? Necdet Sançar (1959 : 45) gibi bazı Türkçü aydınların uyarılarına rağmen Steveen Heegard (1979 : 8544–45, Mehmet Tunay (1979 : 8546) vb. yazarların Noel Baba’yı Türkiye’de “yerlileştirme” çabaları meyvesini vermiştir. Medeni değerleri almak için çıkılan Batı yolculuğundan hurafeleri, batıl inançları, fakeloru ile batı kültürü Anadolululaştırılmaya çalışılmıştır. Eski Türklerde “ak sakallı koca” tipi bu tür bir rol üstlenmişken İsla mi Türk kültüründe Hızır ve İlyas bu vazifeyi yerine getirmiştir. Karada ve denizde darda kalanların yardımına koşan, mucizeler gerçekleştiren bu tipler, Noel Baba karşısında günümüz Türk dünyasında popülerliğini hızla yitirmektedir. Ayrıca Avrupa’nın ne putperest inançlarındaki ve Hristiyan inancın daki tanrılarına, ne de din adamlarına, krallarına benzemeyen Noel Baba tipi ve kıyafeti, kaftanıyla, iktidar sembo lü kemeri, çizmeleri, ren geyiği araba sıyla kuzeyden gelen bir Türk tipine benzemesi bu yakınlığın kurulmasını kolaylaştırmıştır. Türkler mutlu gün lerinde kırmızı kaftan giyerler. Eski kültürümüzde güveylerin ergenlik al kaftan giymeleri, hükümdarların tö ren kaftanlarının al renkte olması bi linçaltında kültürel bir yakınlık sağla mıştır. Kaşgarlı Mahmud’un kaftanın üzerine takılan iktidar kuşağı ile ilgili değerlendirmelerine yer veren Ögel de bunu güç sembolü olarak değerlen dirmiştir (Ögel 1985 : 5–6). Yeni bir dinle birlikte Avrupa’da kabul gören bu tip, Paskalya’dan kırk gün sonra tekrar ortaya çıkmaktadır. Üzerinde kaftanı, bu kez sarıklı şapkası, sarı ğının üzerinde hilali ile tahtadan ya pılmış, sembolik süslü ata binen, sır tında sadağı, yanında kılıcı (yatağan) olan bu cengâver, elinde tuttuğu süslü hükümdar asasıyla halk arasında do lanmaktadır. Asasıyla töreni izlemeye gelen insanlara hafifçe dokunmakta dır. Uğur sayılan bu dokunuş, kime rastlarsa, dileklerinin kabul olacağı na, o yılı sağlıklı geçireceğine işaret olarak görülmüştür. Asa ile kendisi ne dokunulanlar, memnuniyet ifade si olarak “ayaklı at” anlamına gelen “Laykonik”in önündeki sepete para atmaktadırlar. Şenlikler sekiz gün sürmektedir (Yüksel 1998 : 34–37). Os manlıyı sembolize eden Laykonik’te de Noel baba izleri görülmektedir. Hristiyan azizi Saint Nikola’ya bağlanan Noel Baba kültünün Türk dünyasında yükselen popülaritesi karşısında kültürel anlamda mücade le edecek yerli tipler de önerilmiştir : Nasrettin Hoca, Korkut Ata ve Hızır. Bunlardan Nasrettin Hoca, tip ve ka rakteristik özellikleri bakımından Noel Baba’nın karşılığı olması zordur. Fakat Necdet Sançar’ın da önerdiği üzere gerek eski Türklerde gerekse İslam sonrası Türk kültüründeki mis yonu ile Korkut Ata, Noel Baba ile mücadele edecek çapta bir kahraman dır. Bir başka öneri Öcal Oğuz’un da sık sık dillendirdiği gibi Hızır da Noel Baba’nın yerini tutabilir (Oğuz 2000). Noel Baba’nın geyiklerine karşı hem Korkut Ata’nın hem de Hızır’ın atı vardır. Ciddi reklam kampanyası ve senaryolarla bu mücadeleden başarı elde edilebilir. Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 http : //www.millifolklor.com 157 Diğer Semboller ve İmgeler : Çan, Piyango, Hindi, İçki Hristiyanlık merkezli günümüz küresel popüler kültürün, başta Türk olmak üzere bütün dünya kültürleri üzerindeki sarsıcı etkisini göstermesi açısından Noel ağacı ve Noel Baba ile birlikte kilise çanı figürünün yaygın olarak kullanılması önemli bir göster gedir. 2030 yıl önce yılbaşı kutlama larında çan figürü pek kullanılmazken 2000’li yılları yaşadığımız günümüz Türkiye’sinde adeta ağaç ve Noel Baba kültleriyle yarışır vaziyettedir. 21. yüzyılın ilk on yılını geride bı raktığımız günlerin Türkiye’sinde en meşhur peçete, giyim vb. markalarının yılbaşını temsilen sadece çan resimleri ile süslü hediye paketleri ve poşetleri hazırladıkları tespit edilmiştir. Önce küçük küçük örneklerle kanıksadığı mız ve yadırgamadığımız bu figür, Va tikan merkezli meşhur projenin başa rılı bir sürümü gibi durmaktadır. Yılbaşı gecelerinin bir başka eğ lencesi piyango çekilişleridir. Türk havacılığına kaynak oluşturmak için Atatürk tarafından başlatılan piyan go gelirleri (İmirgi 2003 : 93 vd.; Ersoy 2008 : 28 vd.) Türk havacılık sanayinin temelini oluşturmuştur. Bu sayede Türkiye Avrupa’ya uçak ihraç eden bir ülke haline gelmiştir. Sonrasında ve özellikle günümüze gelindiğinde ise rotasını şaşırarak Türk ekonomi sinin kara deliklerini kapama vazifesi üstlenmiştir. Hiç yerli uçak üretilme diği halde dünyanın sayılı hava yolu şirketlerinden birine sahip olunduğu ile övünülen günümüz Türkiye’sinde, taşıma suyla dönen çark için küresel sermayeye ne kadar hizmet edildiği üzerinde kafa yorulmaz. Yılbaşı kutlamalarının bir başka simgesi hindidir. Hristiyan dünya sının Noel’den iki gün sonra yani 26 Aralık Şükran Günü kutlamalarının ana yemeği olan hindi, küresel bir yılbaşı kutlama yemeğine dönüşmüş tür. Anavatanı Amerika olan hindi nin kutsal gün yemeği olarak kabul görmesinin kökeninde Amerika’nın keşif günleri ile ilgili hatıraların izle ri vardır. Anlatılara göre Avrupalılar Amerika’yı keşif için gittiklerinde aç kalmışlardır. Onların bu haline acıyan Kızılderililer, çiftliklerindeki hindiler ve yetiştirdikleri mısırlarla onların hayatta kalmasını sağlamışlardır. Mı sır ve hindi bittiğinde ise Kızılderililer için asıl trajedi başlamıştır. Bugün şükran günü için hindi yiyen Amerika lıların ataları, rahiplerin de fetvasıyla Kızılderilileri katledip yiyerek hayatta kalmışlardır. Yılbaşı kutlamalarının simge lerinden bir diğeri hatta Hristiyan dünyası için en önemli simgesi içkidir. Hristiyan kültüründe kutsallık inan cı da olan içkinin Türk yılbaşı kutla malarına etkisinin ne kadar olduğu tartışılabilir. Eski Türk inançlarının ve geleneksel kutlamalarının ayrıl maz unsuru olan içki kültürü, Türk dünyasında da zaten oldukça yaygın dır. İslam’da haram olmasına rağmen kendisini Müslüman olarak tanımla yan pek çok kişinin, içki içmekte pek sakınca görmemesi bu tarihî sürece bağlanabilir. Türkiye’de yılbaşı kut lamaları bağlamında içki içmenin “modernlik göstergesi” olarak pompa lanması, bu algının artmasında etkili olmuş olabilir. Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 158 http : //www.millifolklor.com Küresel Tüketim Bağlamında Yılbaşı Yılbaşı kutlamalarının en çok körüklenen yönü hediyeleşme kültü rüdür. 2 Küresel sermayenin satışla rını artırmak için uydurduğu yılbaşı kültleri, geleneksel kültürün pazar lama üzerindeki etkisini göstermesi açısından oldukça önemli bir gösterge dir. Satışı yapılacak her ne varsa bir inanış icat edilerek parlatılıp satışa sunulmaktadır. Noel ile ilgili üretilen imge ve simgeler, her şeyden önce küresel tü ketim aracına dönüştürülmüştür. Kır mızıbeyaz renkleri, masal dünyasını yansıtan resimleri ve “sevimli, ihtiyar, yardımsever dede” tiplemesiyle Noel Baba, Hristiyan kültürünün en illüz yonist ve en fazla gelir getiren buluşu dur. Tüketim kültürü bağlamında Noel Baba, en çok çocukları etkilemiş tir. O, kokain içerdiği için yasak olma sına rağmen Coca Cola’nın çocuklara ulaştırılmasında en etkili araç olmuş tur. Asırlar öncesine dayandırılan, fakat sadece yüz yıl kadar önce ete kemiğe büründürülen yaşamı içinde Noel Baba, bu etki sayesinde çocuklar üzerindeki her tür yaptırımın da baş aktörü olmuştur. Bunun için de en çok “çocuk İsa”, İsa’nın doğumu” motifi kullanılmıştır. Küresel alanda ikinci tüketim grubu gençler ve kadınlardır. Noel Baba’nın bu alanlara el atması da ka çınılmazdı. Son yirmiotuz yıl içinde dikkat edilirse bu alanlarda da önemli mesafeler kat edilmiştir. Gençler ve özellikle kadınlar için, başta iç çama şırı olmak üzere “şans getireceği icat edilen pek çok ticari meta” pazara su nulmuştur. Erkekler için henüz çok belirgin bir pazar kurulmamış gibi görünse de özellikle araba, saat, içki sektörü ve eğlence mekânları vb. “çok iyi fırsat larla” onların gönlünü fethe hazırlan maktadır. Ersoy’un Doğan Uluç’tan naklet tiğine göre Amerika’da Noel hediye sine yılda ortalama 160 milyon dolar harcanmaktadır (Ersoy 2008 : 17). Türkiye’de yılbaşının tüketim bağlamını daha iyi anlamak için “en çok satılan gazete”lerden Hürriyet ’in 23 Aralık 2011 tarihli, 22 sayfadan oluşan “Yılbaşı” eki örnek olarak se çilmiştir. Burada yer alan haberlerin ana başlıkları ve temaları tüketim kültürünün sınır tanımadığının açık bir göstergesi olarak göze çarpmakta dır : Gazetenin ana manşeti şöyledir : “Aşk melekleri sizi yeni yıl alışverişine çağırıyor! Diğer başlıklar ise şöyledir : “Herkesi çatlatacak partiler yapın! Mükemmel partinin ipuçla rı! En şık siz olun! Kırmızı giy, id dialı görün! Şıklığın yol haritası! Çok katlı mağazalar hayat kurta rır! Erkeklere stil tüyoları! Her şey güzel olacak! Eğlenceli kahraman lardan binlerce hediye! Beş yıldızlı karşılama! Güne brunch ile başla yın! Evden çıkmak için 12 sebep! Düşük fiyatlar daima garanti al tında! Son söz düşük fiyatların! “Tek Varilden Şişeli! İyi Bir Hedi yelik De Olabilir! Kokteyl Tarifleri Hediyeli! Buzun Estetik Hali! Şam panyanın Simgesi! Onsuz Kutlama Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 http : //www.millifolklor.com 159 Olmaz! Bu İçkiler Reçeteli! İçinizi Isıtan Klasik! Orta Kalite Şarap Yeterli! Sıcak Şarap Sadece Kır mızıdan Mı Olur? İçkiniz Kaç Ka lori? Yeni Yılı İtalyan Güzellerle Karşılayın! Kadın Ekonomisinin Mucidinden Hediye Seçiminin Püf Noktaları! Hediyenin Psikolojisi! Kafanıza Göre Fırsatlar! Yeni Bir Yıla Yeni Bir Sen! Şımartan Set ler! Makyaj Hediyeli Parfümler! Kokusu Aklınızı Başınızdan Ala cak! Saç Her Şeyi Değiştirir! Cildi Hazırlamak Lazım! Özel Günlere Özel Kokular! Ünlülerin Kuafö rü “Topuz” Dedi! En Kral Yılbaşı Hediyeleri Bonkörden! Kuruye miş Bomba! Mutlu Lal’ler! Yılba şı Bakkalına Uğrayın! Otomobil Sahibi Olabilirsiniz! Siz de Mini Kazanabilirsiniz! AVM’lerde Kır mızıBeyaz Günler! Bir Pırlanta Alana Bir Pırlanta Hediye! Noel Anne İle Noel Baba Burada! Eğ lenmeyi Bilenler, Yılbaşı Gecesi X İstanbul’da Buluşuyor! Çocuklara Özel Yılbaşı Partisi! Memnuniyet Garanti! Ben Yeni Yıl Hediyesiyim! Anadolu Lezzetlerine Konan Kele bek! Lezzetin Kaynağına Yolculuk! Rengârenk Paketler! Kendi Sepe tini Kendin Yarat! Özel Güne Özel Kutu! Hemen değiştirin! Tütsüleri niz uzak doğudan! Yılbaşı ile ilgili icat edilen ritüel lerin arka planında küresel sermaye vardır. Bu yüzden dünya genelinde yıl başı kutlamalarının olmazsa olmazları ile pazar ürünleri arasında sıkı bir bağ kurulmuştur. Kapıdaki paspasa kadar “mutlaka alınması gereken ürünler”in yenilenme gerekçeleri söz konusu ga zetede de yer almıştır. Türk kültürüne ait olarak ise çok az ürüne yer veril miştir. Bunun bir kısmı fındık, fıstık, lokum gibi yerli tarım ürünleridir. Az da olsa kültürlenme babında bilgiler de vardır. Örneğin Çin takvimine göre ejder yılına girileceğinden, bunun ne anlama geldiğinden bahsedilmiştir. Fakat Türk takvimine göre hangi yıla gireceğimizden hiç bahsedilmemiştir. Bu da gösteriyor ki çok büyük bir pa zar payına sahip yılbaşı kutlamaları ile ilgili olarak Türk milleti hiçbir üre timde bulunmamıştır. Sonuç Her yıl biraz daha artarak devam eden yılbaşı kutlamalarının niteli ği, tamamına yakını Müslüman olan Türkiye’de Hristiyanların dinî bayra mı olan Noel’e benzemeye başlamıştır. Evlerde yanıp sönen ışıklarla, hedi yelerle süslü çam ağaçlarında kilise çanlarının bulunması Türk insanını rahatsız etmez olmuştur. Üstelik dinî ve millî bayramların içi boşaltılırken, insanımız, küresel propaganda karşı sında savunmasız bırakılmıştır. Kilise çanı figürlü kartlar, kapı süsleri, biblo lar fazlaca kanıksanmıştır. Ülkemizin en çok okunan ga zetelerinde, “Noel’de çam süsleme geleneği”nin Türklerden geçtiğine dair propagandist yazılar yayımlanması; bu kişilerin tanınmış, sözüne güvenilir bilim insanları kabul edilmesi, Türk milletinin bilinçaltına pek çok yanlış bilginin servis edilmesine ve kafa ka rışıklığının artmasına sebep olmuştur. Küresel kültürün mozaik taşları na dönüşmemek için onurlu ülkelerin direnç modelleri incelenerek çözüm önerileri geliştirmek gerekmektedir. Karşı konulamayan bu kültürel akış içerisinde millî kahraman ve figürle Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95 160 http : //www.millifolklor.com ri desteklemeye ihtiyaç vardır. Nite kim Almanya, Çin vb. ülkelerde yerel mitolojik halk kahramanları yılbaşı kutlamaları için kullanılmaktadır. Dünyanın en eski, en köklü ve karak teristik kültür kalıplarına sahip Türk milletinin, küresel sermayenin baskı sına direnecek kültürel zenginliği ve kahramanları vardır. Türk milletinin ayakta kalışının ve yükselişinin kendi kültürüne sahip çıkmak ve dünya pa zarında rekabet yapabilmekle müm kün olduğunun hatırdan çıkarılmama sı gerekmektedir.

İlgili filmler

'Merry Christmas Mr.Lawrence', (1983) Fragman Müzik
'Jingle All The Way', (1996) Fragman
'Joyeux Noël', (2005) Fragman
'The Polar Express', (2005) Fragman
"A Christmas Carol" (2009)

Kaynakça

Dünya'nın ikinci büyük Noel ağacı (2005, Lisbon, Portekiz)
Noel ağacı (2006, Lisbon, Portekiz)

Christmas (Wikipedia)
"Christmas," The New Columbia Encyclopedia. New York and London, Columbia University Press, 1975.
Restad, Penne L., Christmas in America : A History, New York, Oxford University Press. 1995. ISBN 0-19-509300-3


KAYNAKLAR

AYDIN, Mehmet. (1995). Hristiyan Kay naklarına Göre Hristiyanlık. Ankara. AYDIN, Mehmet. (1998 ). Dinler Tarihine Giriş, Konya. BALDOVİN, J. F. 1987. “Christmas”, The Encyclopedia of Religion, (Ed. M. Eliade), 3, New York. ÇAY, Abdulhaluk. (1999). Nevruz. Ankara : Tamga Yayınları. Erdem Yücel. (1996). “ Aziz Nicholas’ın Kenti Myra” . Sanatsal Mozaik. ERGUN, Pervin. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara : AKM Yay. ERSOY, Petek. (2008 ).Cumhuriyet Döne minde Yılbaşı Kutlamaları Üzerine Halkbilimsel Bir İnceleme. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. FOX, William. (2007). “Folklor ve Fakelo re : Bazı Sosyolojik Düşünceler”. (Yay. Hz. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi : Fakelore. Ankara : Geleneksel Yay. HANÇERLİOĞLU, Orhan. (1993). Dünya İnanışlar Sözlüğü. İstanbul. HEEGARD, Steveen E. (1979). “1979 Ço cuk Yılı Dolayısıyla ve Çocuklara Yardım Sembo lü : Anadolulu Noel Baba”. TFA, C.18, Sayı : 354. Hürriyet Gazetesi, 23 Aralık 2011 tarihli Yılbaşı eki. IŞIK, Hidayet. (1997). Dini Kökeni Açısın dan Noel ve Yılbaşı , S. Ü. İlahiyat Fakültesi Der gisi, 7, Konya. İMİRGİ, Aysun. (2003). Festivaller : Ankara’da TC ve ABD Uyrukluların Yılbaşı Kut lamalarının Halk Bilimi Açısından İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. KAHRAMAN, A. (1993). Mukayeseli Din ler Tarihi, İstanbul. OĞUZ, M. Öcal. (2000). “Boz Atlı Hızır ve Ren Geyikli Noel Baba İkileminde Türkler’de Yılbaşı ve Bir Yaklaşım Denemesi,” Türk Dün yası Halkbiliminde Yöntem Sorunları , Ankara : Akçağ Yayınları, s. 117129. OTACI, O. (1984). “ Hz. İsa, Noel ve Yılba şı.” Diyanet İlmi Dergi, XX (4), EkimKasımAra lık 1984. ÖGEL, Bahaeddin. (1985). Türk Kültür Ta rihine Giriş, 5. c., Ankara. SANÇAR, Necdet. (1959). “Noel Baba’ya Karşı Dede Korkut”. Türk Yurdu Dergisi, Sayı : 245. TUNAY, Mehmet. (1979). “Röliklerin Bir Bölümü Yurt Dışına Kaçırılan : Noel Baba Kim dir? TFA, C.18, Sayı : 354. TÜMER, GünayKÜÇÜK, Abdurrahman. (1993). Dinler Tarihi, Ankara. TİRKEŞ, Şebnem. (2007). “Sen Kimmişsin Meğer Noel Baba”. Bütün Dünya, Aralık 2005. Yerdelen, Selma Kulluk. (2007). Osmanlı Şenliklerinde Kullanılan Nahıl, Yapma Bahçe, Şekerden Tasvirler ve Tasarımcıları. http : //e dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/vie wArticle/1268 18.03.2012. YÜKSEL, Hasan Avni. (1998 ). “ Polonya’da Türk İzleri Laykonik ”. Türk Dünyası, 15.


Dipnotlar

^ a b c d "Noel." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. Since the early 20th century, Christmas has also been a secular family holiday, observed by Christians and non-Christians alike, devoid of Christian elements, and marked by an increasingly elaborate exchange of gifts. In this secular Christmas celebration, a mythical figure named Santa Claus plays the pivotal role.
^ a b Why the Orthodox Church Celebrates Christmas on Jan. 7 Michael Grybosk. Christianpost.com. Erişim : 25 Aralık 2014
^ Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, "Noel" maddesi
^ "Noel." Online Etymology Dictionary. Erişim : 17 Aralık 2013.
^ "Noel." Türkçe Büyük Sözlük. TDK. Erişim : 17 Aralık 2013.]
^ "Christmas." Online Etymology Dictionary. Erişim : 17 Aralık 2013.
^ "mass." Online Etymology Dictionary. Erişim : 17 Aralık 2013.
^ "Christmas." Britannica.com. Erişim : 17 Aralık 2013.
^ a b c "Yule." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
^ rapidnet.com
^ Luka İncili, 2 : 8
^ İbn Kesir, Hadislerle Kur'an–ı Kerîm Tefsiri, çev. Bekir Karlığa – Bedrettin Çetiner, İstanbul 1996, c. 10, s. 5129
^ Meryem Suresi, 25. Ayet (Diyanet Meali)
^ http : //tr.wikipedia.org/wiki/I._Constantinus#.C4.B0mparatorlu.C4.9Fun_H.C4.B1ristiyanl.C4.B1.C4.9Fa_ge.C3.A7i.C5.9Fi
^ "Saint Noel." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
^ a b "Claus Noel." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
^ Avrupa Birliği tarafından yapılan araştırma
^ Aynı esnada güney yarıkürede yaz mevsimi yaşanmaktadır.
^ "İngilizce : Happy Christmas"
^ a b Ermeni Patrikliği Kilise Bülteni
^ http : //en.wikipedia.org/wiki/Christmas_worldwide Dünyada Noel (ing.)
^ Hürriyet Gazetesi


NOTLAR 1
Yılbaşı bağlamında Noel Baba ve Boz Atlı Hızır arasında ilişki kuran bir inceleme için bkz. M. Öcal Oğuz, “Boz Atlı Hızır ve Ren Geyikli Noel Baba İkileminde Türkler’de Yılbaşı ve Bir Yaklaşım Denemesi,” Türk Dünyası Halkbiliminde Yöntem Sorunları , Ankara : Akçağ Yayınları, 2000 : 117129. 2 Türk hediyeleşme kültürünün me dya kanalları tarafından etkilenme biçimleri ni ayrıntılı bir okuma için bkz. Nebi Özdemir. “Türk Hediyeleşme Geleneği ve Medya.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 14, 2008 : 467 480. http : //www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/ sayi4/sayi4pdf/ozdemir_nebi.pdf erişilen tarih 18.09.2012.



Etiketler : Yılbaşı, ile, Noel ,Aynımıdır ?,Yılbaşı'nın Tarihçesi , Noel Baba, Nikalous, Noel Ağacı ,





Signing of RasitTunca
[Image: attachment.php?aid=107929]
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
Smileys-2
Reply


Forum Jump:


Users browsing this thread: 1 Guest(s)