[RasitTunca]

KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI

Kur’ân okumalarının bir başka şekli de mukabele olarak asr-ı
saadetten bize intikal etmiştir. Mukabele bir kişinin Kur’ân
okuyup diğer kişi ya da kişilerin onu dinlemesi ve okuduğunu
kontrol etmesidir. Bu şekilde hem Kur’ân nüshaları hem de oku-
nan Kur’ân her defasında yeniden kontrol edilir, okuyan ya da
dinleyenler hatalarını düzeltir. Mukabele, Hz. Peygamber (a.s.)
döneminden gelen bir gelenektir. Asr-ı saadette Peygamberimiz
her sene Cebrail ile Kur’ân ayetlerini ve surelerini mukabele
ederlerdi. Bazen Peygamberimiz okur Cebrail dinler, bazen de
Cebrail okur Peygamberimiz (a.s.) dinlerdi. Hicretin 10. yılında
Peygamberimiz (a.s.) ömrünün sonuna yaklaştığını hissetmişti ya
da bu ona bildirilmişti. O sene Cebrail ile iki defa Kur’ân’ı mu-
kabele etmişlerdi. Bu son mukabele idi. Bu şekilde Kur’an karşı
tarafa arz edildiği için buna mukabele veya muaraza denilmiştir.
(Bk. Buhari, Fedailü’l-Kur’ân, 7; Ahmed, II/399; VI/282)
Kur’an sürekli okunması, mukabele ve müzakere edilmesi,
üzerinde düşünülmesi gereken bir kitaptır. Zira Kur’ân’daki her
cüz sanki müstakil bir kitaptır ve farklı konular ile insanlardaki
iman, ibadet ve ahlak bilincini yenilemekte, güçlendirip diri tut-
maktadır. Elinizdeki bu çalışma da Kur’ân okumalarında faydalı
olması ve bir takva (sorumluluk) bilinci kazandırması için her
cüzden 3 temel konu seçilerek oluşturulmuştur. Kur’ân okurken
bitirilen cüzden sonra o cüzdeki temel konuları/meseleleri ve
mesajları yeniden hatırlamak ve genel hatlarıyla anlamak/müza-
kere etmek hayatımızı ve toplumları değiştirecektir. Bu nedenle
camide ya da evde her cüz okumalarından sonra söz konusu
cüzle ilgili bölümün bu eserden okunması ve müzakere edilmesi
güzel sonuçlara yol açacaktır.
Kur’ân’ı her okuyuşta ya da her hatimde; farklı gözle ve he-
defle okumak tavsiye edilir ki hem okuyucunun zihni diri kalsın
hem de her okuyuşta Kur’ân’ın farklı bir yönünü keşfetsin.

YİRMİ ALTINCI CÜZ
(s. 501 - 520)

Yirmi altıncı cüzde; Casiye suresinin son sayfası ve Ahkaf,
Muhammed, Fetih, Hucurat ve Kaf surelerinin tamamı ve Zariyat
suresinin ilk yarısı bulunmaktadır. Ahkaf suresinde risalet ile
ilgili haberler, bir başka bölgedeki peygamberlerin mücadele-
leri üzerinden anlatılmaya devam etmektedir. Bu cüzdeki temel
konular şunlardır:

1. PEYGAMBERLERİN TEBLİĞİ

Hz. Hud ve Ad kavmine Ahkaf (kum tepeleri) bölgesinden
tebliği ve uyarıları anlatılır.

2. KAVİMLERİN HELAK SEBEBİ

Sonra onların Hz. Hud’a karşı mücadeleleri ve helak olmaları
anlatılır (Ahkâf, 46/21-34). Ahkaf suresi ile Ha-mim (حم) sureleri
bu şekilde tamamlanır. (Bk. Ha-mim sureleri ile ilgili 25. cüzün
özeti ve temel konuları). Suredeki son mesaj şudur: “Ulu’l-azm
peygamberler gibi sen de sabret (dirençli ol).” (Ahkâf, 46/35).

3. İNANANLARIN BAŞARILARI

Bundan sonra gelen beş surenin ana teması risalet, cihad ve
vahiy eğitimidir: Muhammed suresinde; iman, tebliğ ve cihad
konuları açıklanmakta (Muhammed, 47/1-11); bu bağlamda peygam-
berlere iman edip güzel işler yapanların cennete gidecekleri,
peygambere savaş açıp kötü işler yapanların ise cehenneme
atılacakları anlatılmaktadır (Muhammed, 47/12-18). İlgili emir ve tav-
siyeler ile konu devam etmektedir (Muhammed, 47/19-38). Sonra
gelen Fetih suresi, önceki surenin devamı niteliğindedir: Sure
Resûlullah’a fetih müjdesi ile başlar. Bu müjde dar anlamıyla o
günkü Mekke’nin fethi ile ilgili olsa da (Fetih, 48/1-10), aslında son
peygambere genel anlamıyla bütün yeryüzü fethi müjdelenmek-
tedir. Çünkü Mekke fethedildiği anda o bölgedeki bütün Arap-
lar İslam’ın hakimiyetini kabul edeceklerdi. Sonraki ayetler de
İslâm’ın yeryüzü hakimiyetini müjdelemektedir. (Fetih, 48/18- 28)
Mekke ve kutsal bölgeye hakim olan güç, Ortadoğuya da ha-
kim olur. Ortadoğuya hakim olan, bütün dünyaya hakim olur.
Onun için savaşlar sürekli Ortadoğu merkezli devam etmekte,
dış güçler sürekli buraya hakim olmanın mücadelesi ve strate-
jisini yürütmektedir. Burası âdeta dünyanın merkezidir. Fetih
suresinin son ayetinde ise; Hz. Muhammed (a.s.) ve ashabının
önemli vasıfları özetlenerek âdeta bize başarının ve fethin for-
mülü verilmektedir (Fetih, 48/29). Sonra gelen Hucurat suresi de
bir önceki surenin devamı niteliğindedir. Çünkü burada İslam
toplumunun eğitimine ışık tutulmaktadır. Bu eğitimi iki kısımda
inceleyebiliriz.
a. Allah ve Resûlüne karşı tavsiye edilen davranış biçimle-
ri-âdab (Fetih, 48/1-5),
b. Müminlerin birbirlerine karşı davranış biçimleri (Hucurât,
49/6-18).
Sonraki Kaf Suresi de bir öncekinin devamı gibidir. Burada da
sahabenin ve diğer müminlerin önceki kavimlerin hatalarından
ders almaları istenir: İşte Nuh kavmi, Ashab-ı ress (Nebatlılar),
Semud ve Ad kavimleri, Firavun güçleri, Lut kavmi, Ashab-ı Eyke
(Medyenliler) ve Tübba kavmi… Onların helak sebepleri anlatılır.
Âdeta tarihin bir bölümü, bütün/blok halinde gözler önüne se-
rilir (Kâf, 50/12-15). Bunları takiben; ölüm ve diriliş gerçeği, ayrıca
şeytanın kandırdığı kişileri ahirette yalnız bırakacağı haberi ha-
tırlatılır. (Kâf, 50/16-36). Sure sonunda Hz. Peygamber’e ve mümin-
lere verilen son mesajlar (sabır, kulluk ve ahiret bilinci) ile sure
tamamlanır (Kâf, 50/39-45).
c. Bu cüz Zariyat suresinin ilk yarısı ile sona erer. Bu sure-
de diriliş ve ahiret konuları devam eder. Zariyat suresi yemin
ile başlar. Yeminle başlayan Mekkî Sûreler bundan sonra sü-
rer, daha sonraki bölümlerde vurgulu ve etkili Mekkî sureler
bulunmaktadır.

YİRMİ YEDİNCİ CÜZ
(s. 521 - 540)

Yirmi yedinci cüzde; Zariyat suresinin son kısmı ile Tur, Necm,
Kamer, Rahman, Vâkıa ve Hadid surelerinin tamamı bulunmak-
tadır. Bu cüzdeki temel konular şunlardır:

1. İNSANLAR VE PEYGAMBERLER

Zariyat suresinin son kısmında, önceki ümmetlerden bazı
haberler verilir:
a. Hz. İbrahim’in tebliğ yolculuğu,
b. Lut kavmi ve helak edilişi anlatılır. Sonra Tur suresi; kutsal
şeylere ve mekanlara yemin ile başlar. Müşriklerin vahiy karşı-
sındaki tavırları ve diyalogları anlatılır (Tûr, 52/9-28). Başarıya giden
yollar açıklanır (Tûr, 52/44-49). Necm suresinde de, yemin ile söze
başlanır, risaletin ilanı ve miraç konuları açıklanır (Necm, 53/19-30).
Sonra müşriklerin putları ve acizliği, Allah’ın yüce kudreti ve
vasıfları dile getirilir (Necm, 53/41-62). Kamer suresinde kıyamet
hatırlatılır, mucizeler karşısında müşrikler ve tavırları anlatılır
(Kamer, 54/1-8). Burada Kur’ân’ın tarih bilinci oluşturmadaki mis-
yonu ve önceki ümmetlerin vahiy karşısındaki tavırları açıklanır
(Kamer, 54/9-42).

2. ALLAH’IN NİMETLERİ

Rahman suresinde Allah’ın kudreti ve nimetleri hatırlatılır,
sonra belirli periyotlarla insan ve cinlere; bu nimetlerin hangisini
inkâr edebilecekleri sorulur/sorgulanır. Vâkıa suresinde kıyamet
sonrası ahiret olayları ve oradaki 3 grup anlatılır.

3. KADER

Allah’ın Gücü ve Hakimiyeti: Her Şey O’nun Kontrolündedir
Hadid suresinde, Allah’ın gücü anlatılmaya devam eder (Hadîd,
57/1-6). Sonra fedakârlık ve şahsiyet oluşumundan bahsedilir.
İnfak, karz-ı hasen ve zikir konuları anlatılır (Hadîd, 57/7-20). Daha
sonra kader konusu mükemmel bir şekilde 2 ayette açıklanır (Ha-
dîd, 57/21-22). Son ayetteki takva tavsiyesi ile de sure tamamlanır
(Hadîd, 57/28-29).

YİRMİ SEKİZİNCİ CÜZ
(s. 541 - 560)

Yirmi sekizinci cüzde; Mücadele, Haşr, Mümtehine, Saff,
Cuma, Münafikûn, Teğabün, Talak ve Tahrim surelerinin tamamı
bulunmaktadır. Bu cüzdeki surelerin bir kısmı tesbih (Allah’ı yü-
celterek), diğerleri ise Hz. Peygamber’e hitap ile başlamaktadır.
28. cüzdeki temel konular şunlardır:

1. HAKKIN KORUNMASI

İlk sureler olan Mücadele, Haşr ve Mümtehine’de hakkın korun-
ması için mücadele ve çözüm yolları aktarılmaktadır. Mücadele
suresinde, zıhar yapan kocasından ayrılmaması/boşanmaması
gerektiğine dair Hz. Peygamber ile tartışan bir sahabi kadın örneği
üzerinden hak arayışı ve hakkın korunması mesajı verilir. Zıhar,
cahiliye döneminde boşanma sebebi sayılırken, İslam döneminde
bu olaydan sonra hükmü değişti ve Mücadele suresinde zıharın
yemin olduğu açıklandı. Ancak ağır bir yemin olduğu için keffa-
reti de farklıydı. Zıhar yapan kişi eşine dönmek isterse 2 ay (60
gün) peş peşe oruç tutmalı, oruca gücü yetmeyen ise 60 fakiri
sabahlı akşamlı doyurmalı/fidye vermelidir. Bunları yerine getir-
dikten sonra eşine yaklaşabilir (Mücâdele, 58/1-13). Haşr suresinde,
Medine’deki ilk toplu Yahudi isyanı (Haşr) ve buna karşı yapılan
sefer ve savaş, elde edilen ganimetler ve bunların dağıtılması ko-
nuları anlatılmaktadır (Haşr, 59/1-10). (Bu surenin doğru anlaşılması
için öncelikle bir siyer kitabından Beni Nadîr savaşı okunmalıdır.)
Surede Yahudileri kandıran ve ayaklandıran münafıkların; mağlu-
biyet ortaya çıkınca onları yalnız bırakmaları ve yardıma gelme-
meleri durumu da, şeytanın ahirette kandırdıklarını/yandaşlarını
yalnız bırakması ve yardıma gelmemesine benzetilmektedir (Haşr,
59/11-17). Son 3 ayet (Hüvallahüllezi) ile de tevhid inancı özetlen-
mekte ve bu konuda bir bilinç eğitimi verilmektedir. Allah; zatı ve
sıfatları ile eşsiz ve benzersizdir, en güzel isimler O’na aittir (Haşr,
59/22-24). Daha sonra Mümtehine suresinde, hicret eden kadınların
durumları anlatılmakta, onların aile ve sosyal hayatla ilgili prob-
lemlerine çözümler getirilmekte ve hayatın bir imtihan olduğu
mesajı verilmektedir (Mümtehine, 60/10-13).

2. HAKTA BİRLEŞMEK

Bu cüzdeki ikinci grup sureler; Saff ve Cuma olup söz konusu
sureler birlik ve beraberlik mesajları taşımaktadır. Müslümanla-
ra, düşmanlarına karşı Allah yolunda (birbirlerine duvarlar gibi
kenetlenmiş saflar halinde) savaşmaları emredilmektedir. (Saf,
61/4 ve 11). Sonra Allah ve Resûlü’nün dinine itaat etmemiz, bu
dava için çalışarak Allah’ın ensar kulları olmamız istenmektedir
(Saf, 61/9-14). Sonraki Cuma suresinde de Kur’an’ı okuyup, anlayıp
hayatı ona göre yaşama sorumluluğu anlatılır ve Yahudiler gibi
sorumluluktan kaçılmaması gerektiği bize (yeniden) hatırlatılır
(Cuma, 62/5-8). Daha sonra Cuma namazına çağrı, peygamberi
dinlemek ve itaat konuları ile sure tamamlanır. Cuma namazı
İslam’da birleşmenin sembolüdür (Cuma, 62/9-11).

3. HAKTAN AYRILMAMAK

Bu cüzdeki üçüncü grup sureler ise; Münafikûn, Teğabün,
Talak ve Tahrim’dir. Bunların hepsi ayrılık problemleri üzerine
yoğunlaşmaktadır. Münafikûn suresinde, İslam toplumundan
ayrılan ve kendilerini gizleyip Müslüman gösteren kişilere karşı
dikkatli olunması mesajı verilmekte, münafıkların önemli va-
sıfları açıklanarak âdeta deşifre edilmektedir (Münâfikûn, 63/1-8).
Sure müminlere önemli tavsiyelerle sona erer (Münâfikûn, 63/9-11).
Bundan sonra Teğabün suresinde, kıyametteki büyük toplanma
gününün (yevmü’l-cem’in), aslında dünyevi aldanmaların ortaya
çıktığı gün (yevmü’t-teğâbün) olduğu açıklanır. Dünyada kim Al-
lah’a iman edip güzel (salih) işler yaptıysa, ahirette Allah o kişinin
kötülüklerini örter ve cennete koyar (Tegâbün, 64/9). Sure mümin-
lere bazı önemli tavsiyelerle tamamlanır. Mallarınız, eşleriniz
ve çocuklarınız sizin için birer imtihan vesilesidir. Dikkat edin,
dünya sizi aldatmasın (Tegâbün, 64/12-18). Sonraki Talak suresinde
ise, boşanma adabı anlatılır. Allah gereksiz yere boşanan, zevki-
ne düşkün erkek ve kadınları sevmez, mesajı verilir. Kadınların
adet sırasında boşanmaması, temizlik döneminin beklenmesi
emredilir. Adet sırasında boşamak haramdır. Ayrıca birden faz-
la talak ile de boşamak haramdır. (Bu iki harama Müslümanlar
dikkat etmelidir.) Sünnete uygun olan boşama; ihtiyaç anında,
ilişkiye girilmemiş temizlik döneminde bir talak ile boşamaktır
(Talâk, 65/1-2). Sonra kadın iddet bekler:
a. Hayız gören kadınlar, 3 hayız süresince,
b. Hayızdan kesilen ve menopoz döneminde olanlar 3 ay,
c. Hamile olanlar da doğum yapıncaya kadar iddet beklerler.
İddet bitince başkasıyla evlenebilirler (Talâk, 65/3-7). Bu cüzün
son suresi ise Tahrim suresidir. Burada Allah ve Resûlüne itaat
emredilir ve Peygambere eziyet edilmemesi istenir. Özellikle
Hz. Peygamber’in eşlerine, dikkatli olmaları emredilir. Çünkü
onlar müminlerin anneleridir ve diğer mümin kadınlara da örnek
olacak bir hayat yaşamaları gerekir. Bu bağlamda kendilerine
tarihte yaşamış iki saliha ve iki kâfire/fasıka olan 4 kadın örnek
verilir. Ya güzel bir hayat yaşayıp Firavun’un karısı Asiye ve İm-
ran’ın kızı Meryem gibi cennetlik olacaksınız ya da Hz. Nuh ve
Lut’un hanımları gibi cehennemlik olabilirsiniz mesajı verilir. Eş-
ler birbirlerine iyi davranmalı ve müsamahalı olmalılar ki dünya
ve ahiretleri cennet olsun (Tahrîm, 66/10-12).

YİRMİ DOKUZUNCU CÜZ
(s. 561 - 580)

Yirmi dokuzuncu cüzde; Mülk, Kalem, Hâkka, Me’âric, Nuh,
Cin, Müzzemmil, Müddessir, Kıyamet, İnsan ve Mürselât su-
relerinin tamamı bulunmaktadır. Cüzdeki surelerin mesajları:
Allah’ın hakimiyetini kabul edin, vahye ve peygambere destek
olun, tebliğe sabırla devam edin ve yaklaşan felaket/son olan
kıyamete ve sorguya hazır olun, şeklindedir. 29. cüzdeki temel
konular ise şunlardır:

1. GERÇEKLER

İlk bölümde bulunan Mülk, Kalem, Hâkka ve Me’âric surelerinin
ortak teması (konusu), gerçekler (tevhid, risalet ve âhiret)tir. Mülk
suresinde, “Allah tek otorite sahibidir ve her şey O’na itaat eder”
mesajı verilmekte ve insanların da iradeleri ile teslim olmaları
gerektiği anlatılmaktadır (Mülk, 67/1-30). Kalem suresinde, bilginin
önemi yeminle vurgulandıktan sonra, gerçek bilgi olan vahye
ve onun tebliğcisi peygambere destek olunması istenmektedir
(Kalem, 68/1-7). Aksi takdirde, bahçe sahipleri gibi hüsrana düşme
tehlikesine dikkat çekilmektedir (Kalem, 68/17-32). Hâkka suresinde
ise, gerçekleşecek büyük felaketten (Hâkka’dan) haber verilir
(Hâkka, 69/1-18). Bu surede ahiretteki iki grup insan anlatılır: Kitabı
sağından verilen başarılı insanlar ve kitabı solundan verilen ba-
şarısız insanlar (Hâkka, 69/19-52). Meâric suresinde, önceki surede
başlayan kıyamet ve ahiret konuları anlatılmaya devam eder (Meâ-
ric, 70/1-18). Burada da iki grup insan misali verilir: (Hırs, sabırsızlık
ve cimrilik gibi) zaafları olanlar ve (namaz, infak, namus ehli ve
güvenilir olan) kuvvetliler (Meâric, 70/19-44).

2. GERÇEKLERİN TEBLİĞİ

İkinci grup surelerin genel teması; doğruların ve gerçeklerin
insanlara tebliğ edilmesidir. Buradaki sureler Nuh, Cin, Müddessir
ve Müzzemmil’dir. Nuh suresinde, Hz. Nuh’un tebliğ hayatı an-
latılarak bir tebliğcinin sabrı, dua ve istiğfarı bize öğretilir (Nûh,
71/1-28). Cin suresinde, Resûlullah’ın, Hz. Musa gibi cinlerin de
peygamberi olduğu, cinlerin Kur’ân’dan etkilenmeleri ve vahiy
konusunda şeytanın kendilerini kandırdığını itiraf etmeleri ak-
tarılır (Cin, 72/1-17). Müzzemmil suresinde ise, Hz. Peygamber’in ilk
tebliğ çalışması bağlamında sözünün etkili olması için gece tehec-
cüt namazına devam etmesi gerektiği açıklanır (Müzzemmil, 73/1-11).
Sonra hiç bırakmadan teheccüde devam eden Hz. Peygamber ve
bazı sahabe-i kiram, hicretten sonra inen ayet ile tebrik edilir,
övülür (Müzzemmil, 73/20). Müddessir suresinde de tebliğde devam-
lılığın esas olduğu ve örtülere bürünüp oturma yerine tebliğ ça-
lışmalarına devam edilmesi gerektiği anlatılır. Tebliğde süreklilik
ve sistematik çalışma önemlidir (Müddessir, 74/1-7).

3. İNSANIN SERÜVENİ

Üçüncü bölümdeki sureler; Kıyamet, İnsan ve Mürselât’tır.
Kıyamet suresinde, yoğun bir şekilde kıyamet ve diriliş konuları
anlatılmaya devam eder (Kıyâmet, 75/1-40). İnsan (Dehr) suresinde,
insanın yaratılışı, dünya ve ahiret hayatı özetlenir. Bu insanın
serüvenidir. (Önce yokluk, sonra yaratılış, dünyada hidayet veya
dalalet, ahirette ise cennet veya cehennem.) (İnsân, 76/1-31). Bu
cüzdeki en son sure ise Mürselât’tır. Burada Allah’ın gücü son
defa hatırlatılır: Melekler, rüzgar, yıldızlar, dağlar ve her şeyin
sonu olan kıyamet (Mürselât, 77/1-50).

OTUZUNCU CÜZ
(s. 581 - 600)

Otuzuncu cüzde; Nebe, Naziât, Abese, Tekvir, İnfitar, Mutaf-
fifîn, İnşikak, Buruc, Tarık, A’lâ, Ğaşiye, Fecr, Beled, Şems, Leyl,
Duha, İnşirah, Tin, Alak, Kadir, Beyyine, Zilzal, Adiyat, Karia,
Tekasür, Asr, Hümeze, Fil, Kureyş, Mâûn, Kevser, Kafirûn, Nasr,
Leheb, İhlas, Felak ve Nas surelerinin tamamı bulunmaktadır.
Cüzdeki surelerin mesajı: Geleceği doğru okuyun ve takva sahibi
olun, şeklindedir. 30. cüzdeki temel konular şunlardır:

1. KIYAMET VE AHİRET

İlk bölümde bulunan sureler; Nebe, Naziât, Abese, Tekvir,
İnfitar, Mutaffifîn, İnşikak, Buruc, Tarık, A’lâ, Ğaşiye, Fecr, Beled,
Şems ve Leyl sureleridir. Bu surelerde; gelecekteki büyük felaket
olan kıyamet ve sonrasındaki ahiret hayatı farklı açılardan ele
alınmakta, insanlar hesap günü gelmeden önce kulluğa davet
edilmektedir. Abese suresinde, tebliğin herkese yapılması ve
kimsenin küçük görülmemesi mesajı verilir (Abese, 80/1-16). Bi-
lemeyiz, belki de o tebliğ ettiğimiz kişilerden örnek şahsiyetli
bireyler çıkar ve bütün dünyayı değiştirirler. Sonra Tekvir ve
İnfitar surelerinde kıyametin dehşeti anlatılmaya devam eder.
Mutaffifîn suresinde ise, ticaret ahlakı ve helal rızık üzerinde
durulur (Mutaffifîn, 83/1-36). Buruc suresinde zalimler ve sonları
Ashab-ı Uhdud üzerinden izah edilir (Burûc, 85/1-22). Tarık ve A’lâ
surelerinde Allah’ın gücü ve yüceliği hatırlatılır, insanlar tevhid
inancına çağrılır. Fecr suresinde, sıkıntıların yakında sona ere-
ceği ve zalimlerin helak edileceği mesajı verilir (Fecr, 89/1-14). Be-
led suresinde, Mekke’den dünyaya yayılan çağrıya dikkat çekilir
(Beled, 90/1-7). Bu konuda başarılı olmak için infak etmek (cömert
olmak), bir de iman edip hakkı ve sabrı da tavsiye edenlerden
(sadık Müslümanlardan) olmak gerektiği açıklanır. Burada bize
bir aidiyet ve kimlik bilinci verilir (Beled, 90/12-18). Şems ve Leyl
surelerinde Allah’ın nimetleri ve insanların sorumluluklarına
dikkat çekilir.

2. GEÇİCİ DÜNYA

İkinci bölümdeki sureler; Duha, İnşirah, Tin, Alak, Kadir, Bey-
yine, Zilzal, Adiyat, Karia, Tekasür, Asr ve Hümeze sureleridir.
Duha suresi, bir önceki Leyl suresinin devamı niteliğindedir. Bu
surede Allah’ın, Hz. Muhammed’e olan yardımı ve desteği hatır-
latılıp, Hz. Peygamberin de insanlara ve zayıflara iyi davranması
gerektiği belirtilir (Duhâ, 93/1-11). İnşirah suresinde, Hz. Peygam-
ber’e verilen nimetlerin anlatımı devam eder. Tin suresinde,
kutsal bölgelere yemin edilerek insanın mükemmel yaratıldığı
anlatılır, ondan da iman edip güzel işler yapması istenir (Tîn,
95/1-8). Alak suresinde, Mekke’de ilk inen ayetler bulunmaktadır.
Burada insanın Allah’ın adıyla vahyi (Kur’ân’ı) okuması ve ilimle
başkalarına tebliğ etmesi emredilir (Alak, 96/1-5). Kadr ve Beyyine
surelerinde, Kur’ân’ın yeryüzüne inmesi ve düşünce/zihniyet
gelişimindeki misyonu beyan edilir. Zilzal ve Kâria surelerinde,
kıyamet son defa gündeme getirilir. Dünyanın ve kainatın sonu-
nun büyük deprem (zilzal) ve büyük patlama (kâria) ile olacağı
açıklanır. Tekasür suresinde, insanın hırsının kabre girinceye
kadar devam ettiği vurgulanır (Âdiyât, 100/1-11). Asr suresinde, her
şeyin geçici olduğu, sadece iman, amel-i salih, bir de hakkı ve
sabrı tavsiye etmenin kalıcı olduğu belirtilir (Asr, 103/1-3). Hümeze
suresinde ise, Peygambere ve Müslümanlara düşmanlık yapan,
sermayenin ve mülkün kendisini ebedî kılacağını zanneden kişi-
lere değinilip, bunların Hutame’den (her şeyi param parça eden
cehennemden) kurtulamayacağı vurgulanır (Hümeze, 104/1-9).

3. ALLAH’A KULLUK VE YOL AYIRIMI

Üçüncü bölümdeki sureler ise; Fil, Kureyş, Mâûn, Kevser, Ka-
firûn, Nasr, Leheb, İhlas, Felak ve Nas sureleridir. Fil suresinde
Allah’ın yardımı hatırlatılır ve en zor zamanda bile Mekke’yi Fil
ordusundan koruduğu anlatılır (Fîl, 105/1-5). Kureyş suresinde ise,
bu (Fil suresindeki) nimet karşılığında Arapların cahiliyedeki yö-
neticileri sayılan Kureyş kabilesinin putlara değil, sadece Allah’a
kulluk etmeleri gerektiği açıklanır (Kureyş, 106/1-4). Maûn suresin-
de, müşrik ve münafıkların insanlara nasıl zulmettikleri ve kul-
luğu terk ettikleri aktarılır (Maûn, 107/1-7). Kevser suresinde, Müs-
lümanlardan, o dönemdeki müşriklerin hatalarına düşmemeleri,
kulluk edip cömert davranmaları istenir (Kevser, 108/1-3). Kafirûn
suresinde, bir yol ayırımına gidilir. Müslümanların hiçbir zaman,
Allah ile birlikte putlara tapmayacakları, şirk koşmayacakları
mesajı verilir (Kâfirûn, 109/1-6). Nasr suresi, tek parça halinde inen
en son suredir. Veda haccı sırasında Mekke’de inmiştir. Burada
Allah’ın yardımı gelip zafer/feth gerçekleştiğinde; şımarmamak
ve insanlara zulmetmemek, bilakis Allah’ı zikir ve hatalar için
istiğfara devam etmek gerektiği belirtilir (Nasr, 110/1-3). Tebbet
(Mesed) suresinde ise, Mekke’deki ilk tebliğ günleri hatırlatılır
ve Ebu Leheb dahil müşriklerin saldırıları ve beddualarının fayda
vermediği, bilakis kendilerine zarar verdiğine işaret edilir. İhlas
suresinde, tevhid inancı son defa hatırlatılır (İhlâs, 112/1-4). Felak
ve Nas surelerinde; tüm kötülüklerden, kötülüklerin sebebi olan
insan ve cin şeytanlarının şerrinden Allah’a sığınma ile Kur’ân
tamamlanır.

SADAKALLAHÜ’L-AZÎYM
(Allah Kur’ân’ın başından sonuna kadar her konuda doğruyu
söyledi.)


Kaynak :

Rıfat ORAL
Ankara - 2020
Diyanet YAYINLARI
KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI BÖLÜM6