[RasitTunca]

   

Orhan Gencebay Kimdir? Biyografisi

Orhan Gencebay ya da gerçek adıyla Orhan Kencebay (4 Ağustos 1944, Samsun) Türk besteci, ses sanatçısı, şair, enstrümanist, aranjör, müzik yapımcısı, müzik direktörü ve oyuncu.[9]

Arabesk müzik olarak adlandırılan, fakat kendisinin bu terimi "yanlıştır ve eksiktir" gerekçesiyle reddedip Serbest Türk müziği, özgür Türk müziği, serbest çalışmalar ve Gencebay müziği gibi kavramlarla adlandırdığı, 1960'larda yayılan Türk müziği tarzının yaratıcı ve öncülerindendir. Gencebay, 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığı'nın tavsiyesiyle verilmeye başlanan Devlet Sanatçısı unvanına[10] 1998'de layık görüldü.

Yaşamı
İlk yılları

Orhan Gencebay, 4 Ağustos 1944'te Samsun'da doğdu. Tatar olan ailesinin kökeni Kırım'a dayanmaktadır. Müziğe 6 yaşında ailesi gibi Kırım göçmeni ve Ukrayna Konservatuvarı mezunu klasik batı müzisyeni Emin Tarakçı'dan keman ve mandolin dersleri alarak başladı. 7 yaşında bağlama ve Türk halk müziği dersleri almaya başladı. 10 yaşında ilk beste çalışması olan Kara Kaşlı Esmerdi Kim Bilir Kimi Sevdi isimli eseri yaptı. 13 yaşında Türk Sanat Müziği ve tambur eğitimi almaya başladı. Ortaokul ve lise yıllarında Samsun, Edirne ve İstanbul musiki cemiyetlerinde yaylı tambur, THM cemiyetlerinde ise bağlama çaldı. Samsun ve İstanbul'da halk evlerinin kuruculuğunu yaptı. Kendi açtığı müzik dershanelerinde öğretmenlik yaptı. Çocukluk yıllarında en çok etkilendiği kişi zamanının bağlama üstadı Bayram Aracı'ydı. Gencebay'a o yıllarda bu nedenle küçük Bayram diyorlardı.[11]

İlk profesyonel bestesi "Ruhumda Titreyen Sonsuz Bir Alevsin"i 14 yaşında yapan Orhan Gencebay, 16 yaşından itibaren caz ve Rock müziği ile ilgilenmeye başladı, batı nefesli sazlardan oluşan orkestralarda tenor saksofon çaldı. İstanbul'a gelerek, Türkiye'nin ilk konservatuvarı ve eski adı Dârülelhan olan İstanbul Belediye Konservatuvarı'na girdi, bir süre icra heyetinde bulundu.

Profesyonel geçişi

1964 yılında TRT Ankara Radyosu sınavına girdi ve yüksek başarıyla kazandı. Fakat, sınavda usulsüzlük olduğu gerekçesiyle sınav iptal edilince, müzik çalışmalarına ara vererek askerlik sebebiyle İstanbul'a gitti. Vatani görevini Heybeliada'da bahriyeli olarak sürdürdüğü yıllarda merasim bölüğü bandosunda saksafon çalmaya devam etti. 1966'da TRT İstanbul Radyosu sınavlarına girdi ve iftiharla kazandı. Aynı yıl, Türkiye çapında yapılan bağlama çalma yarışmasında Arif Sağ ve Cinuçen Tanrıkorur ile birlikte derece aldı. TRT İstanbul Radyosu'nda 10 ay bağlama sanatçılığı yaptı. Kurumun müzikal anlayışının ilerlemeye elverişli ve özgür olmadığı gerekçesiyle 1967 yılında kendi isteği ile ayrıldı.[12] Bu yıllarda babasının işlerinin bozulması nedeniyle Samsun'a döndü.

TRT'den ayrıldıktan sonra, Arif Sağ ile birlikte 1966-1968 arası dönemde Muzaffer Akgün, Yıldız Tezcan, Gülden Karaböcek, Ahmet Sezgin, Şükran Ay, Sabahat Akkiraz, Nuri Sesigüzel gibi birçok sanatçıya bağlama çaldı. Bu dönem içinde Kızılırmak Karakoyun, Ana, Kuyu gibi Türk filmlerinin müzik direktörlüğünü yaptı. İstanbul'daki halk evlerinde Abdullah Nail Bayşu, İsmet Sıral, Burhan Tonguç, Erkin Koray, Ömer Faruk Tekbilek, Vedat Yıldırımbora, Özer Şenay, Neşet Ertaş gibi sanatçılarla sık sık bir araya gelip müzik yaparak gelecekte kendi ortaya koyacağı müziksel sentezin ilk meyvelerini verdi. Ağlıyorum Yana Yana, Gönül bağları, Yıldız Akşamdan Doğarsın, Neredesin Leylâ'm gibi türkü plakları çıkardı. Sevemedim Karagözlüm, Sabır Taşı, Goca Dünya gibi besteleri çeşitli sanatçılar tarafından okunmaya, sanat dünyasında adı besteci ve bağlama virtüözü olarak duyulmaya başlandı.

Kariyerinde hızlı yükselişi

Türkü plâklarından sonra, 1968 yılında ilk serbest çalışmalar plâğı Sensiz Bahar Geçmiyor-Başa Gelen Çekilirmiş'i çıkardı. Bundan sonra Topkapı Plak ve İstanbul Plak'tan seri olarak plaklar çıkarmaya devam etti. 1969 yılında çıkardığı Bir Teselli Ver-Yorgun Gözler 45'liği ile Türkiye çapında ün yaptı. Bestekâr ve enstrümanist kimliğinin yanı sıra, yorumcu kimliği ile ön plana çıkmaya başladı. Ben Eski Halimle Daha Mesuttum, Hor Görme Garibi, Severek Ayrılalım, Ümit Şarkısı, Sevenler Mesut Olmaz gibi plaklara imza attı. 1971 yılında ise İstanbul Plak'a ortak oldu. 1972 yılında Yaşar Kekeva ile birlikte Kervan Plak şirketini kurdu, şirketin yöneticisi oldu. Kervan Plak, Türkiye'nin ilk yerli sermayeli plak şirketiydi. Bünyesine Erkin Koray, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı, Mustafa Sağyaşar, Ahmet Özhan, Kamuran Akkor, Semiha Yankı, Samime Sanay, Neşe Karaböcek, Bedia Akartürk, Nil Burak, Ziya Taşkent, Semiramis Pekkan, Ferdi Özbeğen, Gönül Yazar, Sezen Aksu gibi starları alan Kervan Plak, dönemin plak piyasasının en güçlü şirketlerinden biri oldu.

Orhan Gencebay, bugüne kadar 35 (31 sinema, 4 televizyon) filminde[13] başrol oynadı, 90'a yakın filmde müzik direktörlüğü yaptı. 1000'den fazla[8] bestesi bulunan Orhan Gencebay, bunların 300'e yakınını kendisi seslendirdi.

Orhan Gencebay'ın yaptığı çalışmalara TRT denetleme kurulunca arabesk dendiyse de, Orhan Gencebay bu değerlendirmeyi "yanlıştır ve eksiktir" diyerek kabul etmedi.[not 1]

Yasal olarak 67 milyon civarı plak ve kaset tirajı olan Orhan Gencebay'ın, korsan üretimlerin yasal üretimlerden 2 kat fazla olduğu düşünülürse, yasal olmayan üretimlerle birlikte 200 milyon civarı tirajı olduğu tahmin ediliyor. Bu da, dünyanın sayılı tiraj rakamlarındandır.[14][15][16][not 2]

Günümüz

Orhan Gencebay, 29 Kasım 2009 tarihinde Milliyet Gazetesi'nden Olcay Ünal Sert'e verdiği röportajda "Batsın Bu Dünya, Türkiye'nin ağıtıdır. Şu bir gerçek, 70'li yıllar çok kötü yıllardı. Günde 100-150 kişi öldürülüyordu. 1975’te böyle bir Türkiye’de yaptım ‘Batsın Bu Dünya’yı. O, Türkiye’nin ağıtıdır, ağlanacak parçasıdır." demiştir.[17]

17 Eylül 2012'de Orhan Gencebay'a saygı için Poll Production'dan yayınlanan Orhan Gencebay ile Bir Ömür albümünde Türkiye'nin önde gelen sanatçıları yer alarak Gencebay'ın bestelerini seslendirmiştir.

Orhan Gencebay, 2018 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 24 Haziran seçimlerinin ardından oluşturulan Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu'na üye olarak atanmıştır. Kurulda Hülya Koçyiğit, Alev Alatlı, Murat Bardakçı, Prof. Dr. Mehmet Çelik, Prof. Dr. İskender Pala, Prof. Dr. Ümit Meriç gibi isimler yer almaktadır.[18],[19]
Kervan Plak
Kervan PlakTip Özel
Tür Müzik
Kuruluş 1 Şubat 1972
Kurucu Orhan Gencebay, Yaşar Kekeva
Genel merkezi İstanbul, Unkapanı
, Türkiye
Önemli kişiler Orhan Gencebay, Altan Gencebay, Burhan Kencebay
Sahibi Altan Gencebay

Web sitesi Kervan Plak

Kervan Plak, bir Türk müzik şirketi. Mü-yap üyesi olan Kervan Plak 1 Şubat 1972 tarihinde Orhan Gencebay ve Yaşar Kekeva tarafından kurulmuştur.[20] Yaşar Kekeva 1980 yılında şirketten ayrılarak Yaşar Kekeva Plakçılık'ı kurmuştur. Şirketin prodüktör koltuğunda uzunca seneler Orhan Gencebay'ın ağabeyi Burhan Kencebay oturmuştur. Günümüzde çıkan albümlerin prodüktörlüğünü ise Orhan Gencebay ve oğlu Altan Gencebay yapmaktadırlar.[21] Şirket bugüne kadar Orhan Gencebay, Sibel Can, Volkan Konak, Hakan Sarıca, Neşe Karaböcek, Sezen Aksu, Ajda Pekkan, Semiramis Pekkan, Ahmet Özhan, Zekai Tunca, Ferdi Özbeğen, Bedia Akartürk, Kamuran Akkor, Mine Koşan, Gönül Yazar, Azize Gencebay, Erkin Koray, Mustafa Sağyaşar, Salim Dündar, Osman İşmen, Filiz, Biricik ve başka birçok sanatçının albümlerini çıkartmıştır.

Özel hayatı

1966 yılında Beyaz Kelebekler grubunun o dönem solisti olan ses sanatçısı Azize Atalay ile evlendi. Çiftin bu evliliğinden 1970 yılında Altan ismini verdikleri bir oğlu dünyaya geldi. Çift, evliliklerini 1977 yılında sonlandırdı. Gencebay, ikinci evliliğini 1978 yılında Sevim Emre ile yaptı. Çiftin bu evliliğinden 1981 yılında Gökhan ismini verdikleri bir oğlu dünyaya geldi. Orhan Gencebay'ın büyük oğlu Altan Gencebay hâlen Kervan Plak'ın prodüktörlüğünü yürütmektedir.

HAKKINDA KISACA

Doğum adı Orhan Kencebay
Doğum 4 Ağustos 1944 (79 yaşında)
Samsun, Türkiye
Tarzlar Gencebay müziği[1][2]
Serbest Türk müziği[3][4]
Etkilenimler: Arabesk müzik,[5][6] Türk halk müziği, Klasik Türk müziği, Klasik Batı müziği, Caz, Rock, Yunan folk müziği, İspanyol folk müziği, Laiko, Amerikan folk müziği, Progresif folk, Hint folk müziği, World füzyon
Meslekler müzisyen, bestekar, halk şairi, Şarkıcı, söz yazarı, aranjör, müzik yönetmeni, müzik yapımcısı, müzik öğretmeni, oyuncu
Çalgılar Bağlama, divane, tambur, yaylı tambur, ud, cümbüş, buzuki, gitar, sitar, piyano, klavye, ney, keman, Saksafon, Klarnet [7]
Etkin yıllar 1961-günümüz
Müzik şirketi Columbia Records (1961-1962)
Ergaş Plak (1966)
Türkofon Plak (1967-1968)
Moda Plak (1968)
Topkapı Plak (1968)
İstanbul Plak (1969-1972)
Kervan Plakçılık (1972-günümüz)
Resmî site orhangencebay.com.tr
Eş Azize Gencebay
(e. 1966; b. 1977)

Sevim Emre (e. 1978)
Çocukları Altan Gencebay
Gökhan Gencebay
Önemli çalgılar
Bağlama, elektrobağlama, sitar, gitar, buzuki, tanbur, ud[8], tenor saksofon

Diskografi

Kervan Plakçılık

    1975: Batsın Bu Dünya
    1976: Hatasız Kul Olmaz
    1976: Sarhoşun Biri
    1978: Benim Dertlerim
    1979: Yarabbim
    1980: Aşkı Ben Yaratmadım
    1981: Ben Topraktan Bir Canım
    1981: Kördüğüm
    1982: Bir Damla Mutluluk
    1983: Leyla ile Mecnun
    1984: Dil Yarası
    1985: Beni Biraz Anlasaydın
    1986: Cennet Gözlüm
    1987: Akma Gözlerimden
    1988: Emrin Olur
    1988: Süper Yıldızlar Kervanı
    1989: Ya Evde Yoksan / Seni Arıyorum
    1990: Utan / Dokunma
    1991: Hasret Rüzgarı
    1992: Sende Haklısın
    1993: Hayat Devam Ediyor
    1994: Yalnız Değilsin
    1995: Gönül Dostu
    1996: Kiralık Dünya
    1998: Klasikleri Sizin Seçtikleriniz
    1999: Cevap Ver
    2001: Klasikleri Sizin Seçtikleriniz 2
    2002: İdeal Aşk / Batsın Bu Dünya (Remix)
    2004: Yürekten Olsun
    2005: İstanbul Hatırası / Köprüyü Geçmek
    2006: Yargısız İnfaz
    2007: Orhan Gencebay Film Müzikleri
    2010: Berhudar Ol
    2012: Orhan Gencebay ile Bir Ömür
    2013: Bedensiz Aşk
    2023: Maske

Filmografi
Sinema

Yıl Başlık Rolü Diğer Başrol Oyuncular Notlar
1971 Bir Teselli Ver Orhan Tülin Örsek (Nermin) Orhan Gencebay'ın ilk filmidir ve ilk oyunculuk deneyimidir.[22]
1972 Sev Dedi Gözlerim Orhan Perihan Savaş (Meral) • Selma Güneri (Serap) Orhan Gencebay'ın tek sinemakop filmidir. 16:9
1973 Ben Doğarken Ölmüşüm Orhan Necla Nazır (Sevim)
1974 Dertler Benim Olsun Sebahattin Perihan Savaş (Ayşe)
1975 Batsın Bu Dünya Orhan Müjde Ar (Seher)
Bir Araya Gelemeyiz Orhan Hülya Koçyiğit (Füsun)
1976 Bıktım Her Gün Ölmekten Orhan Necla Nazır (Meral)
Şoför Haydar Hülya Koçyiğit (Zehra)
1977 Hatasız Kul Olmaz Orhan Akman Fatma Girik (Cennet)
1978 Derdim Dünyadan Büyük Orhan İnci Engin (İpek)
Çilekeş Orhan Gencebay Perihan Savaş (Gül)
Aşkı Ben Mi Yarattım Orhan Gencebay Müjde Ar (Mehtap, Zeliha)
1979 Yarabbim Orhan Perihan Savaş (Gülcan)
1980 Kır Gönlünün Zincirini Orhan Gencebay Müjde Ar (Ebru)
Vazgeç Gönlüm Orhan Canan Perver (Pınar)
Ben Topraktan Bir Canım Orhan Necla Nazır (Pınar)
1981 Feryada Gücüm Yok Orhan Gencebay Müjde Ar (Müge)
1982 Kördüğüm Orhan Gülşen Bubikoğlu (Gülşen)
Bir Yudum Mutluluk Orhan Necla Nazır (Zehra)
Leyla İle Mecnun Kadir Gülşen Bubikoğlu (Leyla)
1983 Zulüm Orhan Güngör Bayrak (Zeynep)
Kahır Orhan Hülya Avşar (Hülya)
1984 Kaptan Orhan Hülya Avşar (Melike)
Dil Yarası Orhan Yaprak Özdemiroğlu (Hülya)
Aşkım Günahımdır Orhan Gencebay Oya Aydoğan (Oya) • Güzin Doğan (İpek)
1985 Doruk Orhan Cüneyt Arkın (Cemil) • Müge Akyamaç (Çiğdem)
1987 Cennet Gözlüm Orhan Perihan Savaş (Handan)
1988 Küçüksün Yavrum Orhan Melike Zobu (Zehra)
1989 Sensiz Yaşıyorum Orhan Gencebay Nilgün Akçaoğlu
Kan Çiçeği Orhan Meral Oğuz (Ayşe)
1990 Utan Orhan Oya Aydoğan (Selma) Orhan Gencebay'ın son sinema filmidir.

Sinema (Film Müziği)

    Kızılırmak-Karakoyun, 1967[23]
    Kozanoğlu, 1967[24]
    Ana, 1967[25]
    Kuyu, 1968[26]
    Kara Gözlüm, 1970[27]

Tv-Şov

    Orhan Abi Halk Show, sunucu, TGRT, 1996-1997
    Popstar Alaturka, jüri üyesi, Star TV, 2006-2008
    Popstar 2013, jüri üyesi, Star TV, 2013

Belgesel

    Aynalar, Can Dündar, Show TV, 1996
    Bir Yudum İnsan, Nebil Özgentürk, atv, 1998
    İstanbul Hatırası: Köprüyü Geçmek, 2004

Reklâm

    Dışbank, İdeal Kart, 2002
    Vodafone Türkiye, 2010
    Rexona, 2018

Ödüller

    1968-1976 arası her 45'liği için Altın Plak ödülleri
    1976 Ses dergisi Yılın Türk Müziği Sanatçısı ödülü
    1970: İstanbul Plak tarafından, yüksek tiraj başarısından olayı verilen Altın Taç Ödülü.
    1984: Tercüman gazetesi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
    1984: Merhaba dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
    1985: Ses dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
    1990: MÜYAP tarafından Dokunma adlı albümünün göstermiş olduğu yüksek satış başarısından dolayı verilen Yüksek Tiraj Ödülü.
    1990: ABD-Mısır-İsrail'in önde gelen üniversiteleriyle, Hacettepe Üniversitesi'nin ortaklaşa vermiş olduğu Montu Merit Doktorası (Fahri Müzik Doktoru) Ödülü.
    1995: Mehmetçik Vakfı tarafından verilen Altın Madalya Ödülü.
    1998: İntermedia ekonomi dergisi tarafından verilen Ekonomide Yılın Yıldızları Ödülü.
    1998: Kültür Bakanlığı'nca verilen Devlet Sanatçısı unvanı.
    2000: Altın Kelebek Ödülleri Fantezi Müzik Onur Ödülü.[28]
    2009: Cumhurbaşkanlığı tarafından, Türk Milli Eğitimine katkılarından dolayı verilen Onur Ödülü.
    2011: Kral Tv Müzik Ödülleri Onur Ödülü.
    2013: Müyap Fiziki Satış Ödülü
    2013: Kral Tv Müzik Ödülleri En İyi Proje Ödülü.
    2015: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü[29]

Konuyla ilgili yayınlar

Özbek, Meral (Eylül 2008) [Aralık 1994]. Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski (8. bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 975-470-195-4. 6 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007.
Coşkun, Ahmet Hakan (2001). Ne Olur Sev Beni. İstanbul: Birey Yayıncılık. ISBN 975-8257-95-1. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2008.
Stokes, Martin (Mayıs 1998). The Arabesk Debate / Türkiye'de Arabesk Olayı. İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 975-470-649-2. 6 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007.
Güngör, Nazife (1993) [Mayıs 1990]. Arabesk / Sosyokültürel Açıdan Arabesk Müzik (2.basım bas.). Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN 975-494-153-X. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.


Dipnotlar

   

Kaynak

Wikipedia